Wie is de meest kwetsbare vrouw ter wereld? Welk meisje blijft onzichtbaar, zelfs op een dag als vandaag? Door de VN werden de Rohingya in Myanmar onlangs aangemerkt als een van de zwaarst vervolgde minderheden. In combinatie met de ongelijkheid die vrouwen ondervinden in deze patriarchale samenleving, zou het niet onvoorstelbaar zijn dat een Rohingya vrouw boven aan de lijst staat. Nu. Vandaag. Maar dat moet morgen anders. Tenminste… als het aan de studentes van de Asian University for Women ligt.
Een plek die we kennen van natuurrampen en mensonterende textielindustrie heeft een verborgen kroonjuweel. In Chittagong, Bangladesh, werd in 2008 de Asian University for Women opgericht. De visie van deze universiteit is klinkend; om problemen waar Azië mee worstelt effectief aan te pakken, is vrouwelijk leiderschap onmisbaar. Uit 16 landen worden de meest talentvolle en gemotiveerde meisjes opgeleid om de toekomstige leiders van hun land en continent te worden. Doorgaans zaten zij vast in uitzichtloze situaties: “De kans om te studeren betekent een betere toekomst voor mijzelf maar zeker ook voor mijn mensen, de Rohingya,” aldus de 18 jarige Nafisa. “Daarom ben ik hier en dat ik hier ben, lijkt nog steeds een droom”.
Achtergestelde vrouwen opleiden. Het klinkt als liefdadigheid maar blijkt juist een slim business model. Meer dan mannen, zijn ze namelijk geneigd een groot percentage van hun salaris te investeren in familie en de gemeenschappen waar ze deel van uitmaken. Maar ook beïnvloeden ze de samenleving als geheel met soms baanbrekende gevolgen. Afgestudeerden van de Asian University for Women werden beleidsmakers op ministeries, gingen in diplomatieke dienst en verwierven posities in het onderwijs of de gezondheidszorg. Één alumna werd assistent van een parlementslid in Nepal en hielp bij het opstellen van wetgeving voor de erkenning van rechten van LGBTI.
Moderne slaven
Vrouwen vormen in Azië een onderdrukte en misbruikte groep. Dat komt deels door oude tradities en feodale structuren. Maar extra kwetsbaar zijn meisjes die werkzaam zijn in fabrieken, vaak als moderne slaven. Ook meisjes in vluchtelingenkampen zoals van de Rohingya, hebben weinig kansen. Juist voor die groepen is onlangs een nieuw programma binnen de universiteit ingericht. “Ons leven is beperkt en onzeker en het houdt op als we trouwen. Dat is als we een jaar of 15 zijn”, zegt Salma, net als Nafisa, één van de 25 meisjes waarmee het programma dit jaar van start is gegaan. Ook zij is afkomstig uit een vluchtelingenkamp.
De Rohingya vormen een islamitische minderheid in Myanmar. Zij worden niet als burgers erkend maar steevast Bengalen genoemd om hen daarmee weg te zetten als illegale migranten uit Bangladesh. In de praktijk betekent dit dat de Rohingya stateloos zijn. Ze mogen niet reizen, hebben geen recht op onderwijs of gezondheidszorg en van basis- mensenrechten is geen sprake. Discriminatie is inmiddels zo ernstig dat er volgens wetenschappelijke studies gesproken kan worden van etnische zuivering en wellicht zelfs genocide.
Vrouwelijk leiderschap
Het is natuurlijk pikant dat dit gebeurt onder de ogen van Aung San Suu Kyi, aan wie in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend, en die zelf slachtoffer was van ernstige schendingen van mensenrechten. Inmiddels is het politieke tij gekeerd. Bij de verkiezingen van november vorig jaar kwam haar partij als absolute overwinnaar uit de bus. Maar daarmee is de situatie van de Rohingya nog niet veranderd.
Is dit nu het vrouwelijk leiderschap dat studenten van de Asian University for Women nastreven? Vooralsnog geven zij Aung San Suu Kyi het voordeel van de twijfel. Ze hebben begrip voor haar moeilijke positie en de fragiliteit van de democratie in Myanmar, maar ze moet volgens hen wel haar beloftes nakomen.
Verandering is geen keuze maar pure noodzaak.
Als er een groep is die de urgentie van verandering dagelijks voelt, zijn het de Rohingya-meisjes. Als er een groep is die niet zal rusten voor ongelijkheid is aangekaart, zijn het de studentes van de Asian University for Women. Soms komen kracht en kwetsbaarheid samen en versterken ze elkaar. Dan kan zelf de meest onzichtbare vrouw een lichtend leider worden.
