Investeer in het bevorderen van menselijkheid

De film The Father maakt de kijker indringend deelgenoot van het schemergebied waarin iemand met dementie leeft. Je doorvoelt de verwarring, de pijn en de uitzichtloosheid van vader en van dochter. In Supernova wil Tusker dat stadium voorkomen door niet verder te leven. Tot wanhoop van zijn partner Sam, die hem nog lang niet kwijt wil.

De twee films roepen allerlei inhoudelijke reacties op. Deskundigen leggen uit hoe goed de films de symptomen van twee verschillende vormen van dementie (Alzheimer en frontotemporale dementie) weergeven.[1] Morele vragen rijzen over de grenzen aan euthanasie in het Verenigd Koninkrijk, waardoor Tusker eenzaam zijn leven zal moeten beëindigen.[2] Beleidsmatig wordt de zorg voor dementerenden steeds belangrijker, want mondiaal verdrievoudigt naar verwachting het aantal mensen met dementie tussen nu en 2050 door de vergrijzing.[3] Beide films gaan over welgestelde mensen en laten niet zien wat mensen doormaken die weinig middelen van bestaan hebben en moeilijk toegang hebben tot zorg.[4]

Bovenal echter klinkt het diep menselijke door in de reacties. De verwarring van een vader die het huis waarin hij leeft en zelfs zijn eigen dochter niet meer herkent. De onmacht van een begenadigd schrijver die alleen nog maar wat krabbels op papier kan zetten. ‘Twee geliefden die hun angsten voor elkaar verbergen, tot dat niet meer gaat’.[5]
Het onafwendbare van dementie benadrukt de noodzaak van empathie met degene die het overkomt.[6]

Indringend is ook een filmpje van het Universitair Medisch Centrum Groningen getiteld ‘Zie de mens’.[7] Een man vraagt zich af hoe hij voor zijn zieke vrouw moet zorgen. Een echtpaar is bezorgd over hun zoon van 17 op de IC. Een vrouw heeft nog 26 bestralingen te gaan. Een arts of verpleegkundige strijkt een kind liefdevol over haar wang. Ernaast staat een tekst: ‘Had graag zelf kinderen gewild’.

Het filmpje laat zien hoe wezenlijk menslievende zorg is. Primair voor de patiënt en zijn of haar naaste. Maar ook voor de zorgverlener die werkt vanuit betrokkenheid en daarin voldoening en geluk vindt. Het filmpje roept ook vragen op. Hoe zit het dan met menslievendheid bij de manager in het ziekenhuis die vanuit kostenbesparing werkschema’s opstelt waardoor zorgverleners nauwelijks tijd hebben voor persoonlijk contact met patiënten. Of de beleidsmaker die een stelsel ontwerpt waarin managers niet anders kunnen dan sterk sturen op kosten. Of de burger die liever geld besteedt aan nog meer spullen of nog een vakantietrip dan premie of belasting betaalt voor betere zorg of onderwijs.

Er bestaan geen magische totaaloplossingen, de ordening van de zorg is buitengewoon complex en zit vol dilemma’s. Er zijn echter wel kansen om de beweging te versterken naar meer menselijkheid in de zorg. Zorgverleners investeren in deskundigheidsbevordering om hun vak naar behoren te kunnen blijven uitoefenen. Daarnaast valt er ook te investeren in menselijkheidsbevordering. Bijvoorbeeld door gemeenschappelijk films als The Father of Supernova te bekijken, te bespreken welke gevoelens dit oproept en wat daardoor kan veranderen in de beroepspraktijk. Of door vlogs te maken over contact met patiënten en te delen wat dat persoonlijk voor je betekent.

Investeren in het bevorderen van menselijkheid kan zinvol zijn voor zorgverleners. Maar nog meer voor ieder die zich vanuit management of beleidsmatig met de zorg bezig houdt. En vooral voor ons allen als burger, mantelzorger en potentiele patiënt. Opdat erbarmen en empathie de boventoon krijgen als de telefoon voor de zoveelste keer gaat en die bekende vanuit het verzorgingstehuis in de buurt vertelt hoe hij opgesloten zit ergens ver weg op de grens van Polen en Duitsland. En we dat gevoel concreet vertalen in meer ruimte voor menslievende zorg.