Er lijken steeds meer interpretaties van ‘waarheid’ mogelijk, daarom ging ik op zoek naar wat waarheid eigenlijk is. Als goedheid het goede doen is, dan zou waarheid het ware ontwikkelen en doen moeten zijn. Maar wie bepaalt wat het ware is? Je intuïtie, jouw eigen ervaring of een gezamenlijk beleven, de wetenschap of diegenen die het hardste roepen, politieke partijen ieder met hun eigen waarheid of ligt de waarheid in ons poldermodel van compromissen?
Ik denk dat er een groot verschil is tussen de waarheid en het ware. Een waarheid kan een gesloten geheel zijn en wordt dan ongevoelig voor veranderingen of nieuwe ontwikkelingen. Of waarheid is zo vloeibaar dat het aan iedere subjectieve behoefte aangepast wordt en zo een gevaarlijk instrument wordt. Een halve leugen wordt dan een hele éigen waarheid.
Het ware is, denk ik, iets dat telkens opnieuw onderzocht en afgewogen moet worden: over wie gaat het, in welke omstandigheden, wie ondervinden er de negatieve gevolgen van, wie varen er wel bij? Het ware is niet subjectief maar juist heel vaak relationeel. Het ware vraagt niet om een meerderheid maar om subtiele afweging van vele belangen en factoren zoals de schrijver Hampaté Ba (Mali) in het volgende verhaal laat zien.
In het bijzondere boek Jawel, Commandant beschrijft hij zijn verblijf bij de wijze leermeester Tierno Bokar. Deze legt aan hem ‘de drie waarheden van de maansikkel’ uit:
‘Er bestaan drie waarheden’, zo legde hij uit, ‘mijn waarheid, jouw waarheid en de Waarheid. Deze Waarheid is van niemand; ze ligt in het midden, en behoort God toe. Ze vertegenwoordigt het volkomen licht en wordt daarom symbolisch voorgesteld als de volle maan. (…) Mijn waarheid is, evenals jouw waarheid, slechts een deel van die Waarheid. Het zijn maansikkels, die zich aan weerszijden van de volle maan bevinden. Wanneer we in een discussie alleen naar onszelf luisteren, keren onze maansikkels elkaar de rug toe; en hoe meer we praten, des te verder ze zich van de volle maan oftewel de Waarheid verwijderen. Eerst moeten we ons naar de ander toekeren, ons ervan bewust worden dat de ander bestaat, en eindelijk naar hem luisteren. Dan zullen onze maansikkels zich naar elkaar toekeren, stukje bij beetje naar elkaar toekomen en tenslotte, wellicht, elkaar ontmoeten in de grote cirkel van de Waarheid. Dan, en alleen dan, kunnen de drie samenvallen. (…) Concentreer je, in het gezelschap van een ander, niet op wat jullie scheidt; zoek naar wat jullie gemeen hebben.’
Misschien komen wij zo verder…
