“Kardinaal Eijk moet zijn huiswerk over doen”

Ik kan niet anders dan vaststellen dat kardinaal Eijk – met alle respect die ik voor zijn persoon en ambt heb – zijn huiswerk gewoon over moet doen. Hij is niet op de hoogte van alle theologische, historische en oecumenische vooruitgang die is geboekt en die zulk een simplistische voorstelling van zaken onmogelijk maken als je een beetje eerlijk wilt zijn.

Daarom een paar overwegingen van mijn kant:

1. Het concilie van Trente is een hervormingsconcilie geweest. Dit is in het verleden nogal eens onderschat. Zulk een hervormingsconcilie was niet alleen nodig als antwoord op de Reformatie, maar ook omdat eerdere concilies geen echte hervormingen door wilden of konden voeren, die echter broodnodig waren. De praktijken die met de aflatenhandel gepaard gingen waren er slechts één klein voorbeeld van. In die zin kan men ook niet anders zeggen dan dat ‘Trente’ in een aanzienlijk aantal zaken de Reformatie impliciet én expliciet gelijk heeft gegeven.

2. In Duitsland is – na het bezoek van Paus Johannes Paulus II en op aandringen van de toenmalige kardinaal Ratzinger, die in een duidelijke brief de katholieke theologen hiertoe opdracht gaf – een groot project gestart om de veroordelingen uit de 16e eeuw aan onderzoek te onderwerpen. Katholieke en Lutherse theologen hebben aan dit project samengewerkt, en met de bekende Duitse grondigheid heeft dit een aantal prachtige boekdelen opgeleverd. Ik probeer de boel hier heel in het kort samen te vatten:

(a) een groot aantal van de veroordelingen (hetzij van katholieke, hetzij van protestantse zijde) troffen feitelijk de andere partij niet. Aan beide zijden bestonden in veel gevallen onjuiste voorstellingen van wat ‘de overkant’ feitelijk beleed. Zo werd vaak veroordeeld wat eigenlijk niet beleden werd.

(b) een ander aantal van de veroordelingen waren in de 16e eeuw inderdaad actueel, maar zijn sinds de oecumenische vorderingen uit de 20e eeuw en de wijze waarop beide confessies hun theologie uitgekristalliseerd en uitgezuiverd hebben niet meer actueel. Wat er veroordeeld werd, wordt in deze gevallen niet meer beleden, en zo is de veroordeling dus niet meer actueel.

(c) Daarom kan de gemengde theologische commissie tot het oordeel komen dat in een groot deel, of zelfs in vrijwel alle gevallen deze veroordelingen (nogmaals, zowel van protestantse als van katholieke zijde) vandaag de dag niet meer kerkscheidend zijn. (Andere kerkscheidende elementen hebben sindsdien het licht gezien, dus er zijn nog wel wolken aan de lucht, maar vooral andere dan die uit de 16 eeuw!).

Van harte zou ik dus kardinaal Eijk wat meer historisch besef, wat meer oecumenische begaanheid, en wat meer tijd voor belangrijke theologische lectuur toewensen.