Komt het licht van binnen?

Voorzichtig stappen we over de uitgesleten drempel. Er is weinig licht of eigenlijk helemaal niet. Dan staan we met een paar mensen in een hoge donkere ruimte met glas in loodramen: de Jeruzalemkapel, nee niet in Jeruzalem, maar in Gouda bij Lichtkunst Gouda 2023. Even is het stil in de kapel.

In het midden hangen buizen met wit licht. Dan ineens stroomt waterdamp onder die buizen vandaan en tegelijk ontstaan daar kleuren: licht wordt gebroken door kleine waterdruppels: er ontstaan fluorescerende kleuren (Marin Kessler, Mine, yours, ours 2023). De ruimte licht telkens even op, vaag worden de figuren in de ramen zichtbaar. En steeds verschijnen en verdwijnen de kleuren op de damp die als druppelgordijn in de bak eronder vallen. Telkens wordt even terwijl de druppels ruisend vallen een beetje licht geboren. In stilte lopen toeschouwers eromheen en daarna weer naar buiten de donkere avond in.

In het Kunstcentrum Gouda liggen oude lasdraden door elkaar op de grond, die telkens even knetterend ontbranden. Het lichtspoor maakt sierlijke bewegingen met de lasdraad mee, die uitdooft en dan een stukje verder weer even opvlamt. Het is een dans van licht, kwetsbaar maar toch stralend in het donker (Pelle Schilling, Wire 2023). Verderop in een park achter de Sint Janskerk staat een grote boom. Om de dikke stam zit een cirkel van licht. Het heeft iets van een aureool, een heiliging van de boom, een halo voor de natuur (Tamar Frank, Lichthalo 2018-2023). Opkijkend zie ik de Janskerk met beroemde Goudse ramen (72) die verlicht zijn, niet van buiten maar van binnenuit. Het geeft de ramen iets geheimzinnigs, ze verwijzen naar een binnenwereld waar zich een licht bevindt. Daar in die grote kerk is licht aanwezig, maar dat licht moet ontstoken worden.

Wat hebben mensen met licht? Hans Andreus (1926-1977) is er zijn hele leven mee bezig geweest. Het licht is met hem opgestaan: ‘Ik groet het morgenlicht maar of het zich laat groeten/de voeten der voorbijgangers laten zich beter groeten…’. Hij is er vaak gelukkig mee, al is dat licht is voor hem een raadsel:

‘Gelukkig dat
het licht bestaat
en dat het met
me doet en praat
en dat ik weet
dat ik er vandaan
kom, van het licht
of hoe dat heet.’

(Hans Andreus, Holte van licht, 1975)

Hij komt er vandaan misschien, van dat licht. Zo krijgt het licht bij Andreus naast de betekenis van speels morgenlicht ook een religieuze lading: ‘Mijn God, verbrand/het laatste verschil/tussen het licht/dat mij verbrandt/en het licht/dat je van mij wil.’ (Klein boek om het licht heen, 1964). Dat licht is zijn hele leven met hem meegegaan in al zijn zoeken tot die ene vraag in zijn laatste gedicht: ‘Hoe moet het nu, waar blijf ik met dat licht/van mij, van jou, wanneer het vallen, weg in/het onverhoeds onnoemelijke begint?/Of is het dat jíj me er een onverdicht/woord dat niet uitgesproken hoeft voor vindt?’ (Laatste gedicht, 1977).

Vannacht stappen we over de drempel van het nieuwe jaar. 2023 was geen gemakkelijk jaar: in de wereld en misschien ook in onze directe omgeving. Soms denk je: waar halen we nog licht vandaan voor 2024? Maar er zijn mensen die een licht van binnen dragen: je wordt blij van hun aanwezigheid, ze geven kracht waar dat nodig is. Lichtdragers zijn het. Dat krijgen ze niet vanzelf, dat hebben ze tot hun levensinstelling gemaakt. Misschien is hun licht zo aanstekelijk dat het licht bij jou van binnen weer gaat stralen, voor jezelf, voor anderen, voor je omgeving, het hele nieuwe jaar door.