Kunnen sociaal en liberaal denkende mensen racist zijn?

Dat er in Nederland, nog los van die populistische partijen, al lange tijd sprake is van discriminatie van zwarte minderheden konden velen, met name oudere Nederlanders maar moeilijk erkennen. Vooral het woord racisme viel verkeerd. Nederland racistisch? Racisme, zo werd bij herhaling door links en sociaal liberaal rechts betoogd, dat is Hitler, dat is apartheid in Zuid Afrika en dat is de onderdrukking van zwarte mensen in de VS.

Wij, sociaal georiënteerde Nederlanders stonden achter Nelson Mandela en Martin Luther King. Hoe kunnen wij nou racistisch zijn? Nou ja een paar malloten als Hans Janmaat en Geert Wilders waren natuurlijk racistisch, maar wij?

In de jaren zeventig en tachtig was er wellicht, onder druk van anti-racistische actiegroepen, minder sprake van racisme. Maar onder invloed van populistische partijen, met name van Thierry Baudet die openlijk pleit voor een blank Nederland, is het openlijk racistisch geluid, ondanks links en liberaal verzet, sterk toegenomen. In het voetspoor van dit racisme is ook de meer subtiele discriminatie bij de toekenning van huisvesting, bij sollicitaties, bij schooladviezen na de CITO toets en bij het etnisch profileren van de belastingdienst, toegenomen.

Door progressieve kringen werd dit ervaren als zeer betreurenswaardig maar niet te vergelijken met toestanden in andere landen. In Amsterdam noemen ze dat een jij-bak. Iemand verwerpt een verwijt en als bewijs van zijn onschuld wijst hij of zij naar iemand anders die veel ergere dingen op zijn geweten heeft. In progressieve milieus en zelfs in activistische kringen was het gebruik van de jij-bak niet ongewoon en ook ik heb me wel eens betrapt op het gebruik van de jij-bak.

Natuurlijk steekt de situatie in Nederland in veel gevallen gunstig af tegenover de VS, maar degenen hier die lijden onder discriminatie hebben daar geen boodschap aan. Zij leven in Nederland en eisen terecht hier en nu, los wat er in de VS en andere delen van de wereld gebeurt, een gelijkwaardige behandeling. De tweede en derde generatie zwarte jongeren die ondertussen in aantal zijn gegroeid, zijn zich bewust van hun rechten.

Bij de demonstraties zie je ook veel witte jongeren, dezelfde die massaal aanwezig waren bij de klimaatacties. Ook zij ervaren discriminatie en racisme in welke vorm dan ook, net als onderbetaling van arbeiders wereldwijd en de milieu en klimaatproblemen. Ook zijn er veel tekenen van een cultuur die eenzijdig gericht is op het vergaren van winst voor een kleine groep. Die bewuste houding van zwarte en witte jongeren is hoopvol en verheugend en werkt nu al zichtbaar door op de publieke opinie.

In talkshows en in de pers wordt thans al minder gepraat en geschreven over een zwart probleem of over een zwart-wit probleem, maar steeds meer over een probleem dat ons allen aangaat en waar we gezamenlijk uit moeten komen. In de verkiezingscampagnes die vanaf eind september tot maart volgend jaar zullen losbarsten zal dit algemene probleem zeker een belangrijke rol gaan spelen. Hopelijk zullen deze en alle andere discussies hierover spoedig leiden tot een handzaam perspectief waar we inderdaad met zijn allen aan kunnen werken.