De lange en complexe geschiedenis van het conflict maakt het lastig om iets erover te schrijven dat vrede dichterbij kan brengen. De aanval van Hamas was gruwelijk. Punt. Tegelijk staat deze niet op zichzelf. We kunnen enkel afgewogen gedachten vormen als we de geschiedenis van bezetting, onderdrukking en geweld door Israël in ogenschouw nemen. Het Joodse volk moest en moet na de Shoah een veilige plek hebben. Dat betekent niet dat diezelfde veiligheid voor het Palestijnse volk van minder belang is.
Veel kerken scharen zich in mijn ogen ongenuanceerd en eenzijdig achter Israël, dat doet me pijn. Net als het argument dat Palestijnse christenen toch de christelijke steun verdienen. Joden, christenen en moslims, gelovig of seculier, zijn toch allen kinderen van God? Mensen als jij en ik? Wanhoop, woede en haat worden door religieus fanatisme versterkt. En intussen maak ik me zorgen over de selectie die onze Nederlandse en westerse nieuwsmedia maken in de presentatie van het nieuws uit Gaza en Israël.
Het is niet gemakkelijk om hoop te houden. Toch ontleen ik sprankjes van hoop aan de schaarse berichten van vrede. Op sociale media gingen de beelden rond van de Mars van de Hoop uit 2016, waarbij het Gebed van de moeders werd gezongen. Joodse en Arabische vrouwen, religieus en seculier, richtten na de Gazaoorlog van 2014 de groep Women Wage Peace (Vrouwen Voeren Vrede) op. Nu, na de terreuraanval van Hamas, is een van hun voorvrouwen vermist; onbekend is of ze werd gegijzeld of is omgekomen. De groep heeft een indrukwekkend statement gemaakt dat rouw en pijn verwoordt, maar ook vastberadenheid in de overtuiging dat meer geweld alleen maar tot meer geweld zal leiden. Lees het vooral na op www.womenwagepeace.org.il/en/position-paper/.
Ook in Nederland nemen de spanningen toe en voelen zowel mensen uit de Joodse als uit de islamitische gemeenschappen zich minder veilig. Antisemitisme en islamofobie nemen toe. Relaties komen onder spanning te staan, soms ook binnen families. In Amsterdam kwamen vier joodse en islamitische jongeren met elkaar in contact en ze vertellen hoe ze bij elkaar de emoties herkennen die ze hebben. “We herkenden het verdriet, we herkenden de angst. De angst voor de situatie daar, maar ook voor wat het voor onze samenleving betekent. Die herkenning was heel bijzonder.” Lees het bericht hierover. Samen startten ze de campagne Deel de Duif. Want: ‘Wij zijn als de vleugels van een vogel, we kunnen alleen vliegen als we dicht bij elkaar blijven.’
Vrouwen voeren vrede, jongeren delen de duif: laten we deze sprankjes van hoop vooral koesteren. Er is ook werk aan de winkel, we moeten meer doen. Ik moest denken aan een bijzonder boekje van David van Reybroeck en Thomas d’Ansembourg, dat zij schreven na de terreuraanslagen in de Bataclan in Parijs en in Brussel. Vrede kun je leren is geschreven vanuit de verbazing dat we zoveel geld aan oorlog voeren uitgeven (circa 480 miljard in Europa), maar dat we bijna geen inspanningen leveren om vrede te leren. Voor oorlog hebben we een ministerie, legers en een wapenindustrie en de inzet van strategie, tactiek, logistiek et cetera. Maar wat investeren we in vrede?
Vrede kun je leren beschrijft het voorbeeld van Italiaanse basisscholen, waar veel kinderen een training Geweldloze Communicatie kregen. Het effect was groot: kinderen die de training hadden gevolgd, kozen steeds vaker voor geweldloze oplossing van hun conflicten dan voorheen (van 12 naar 32 procent in een half jaar tijd) en hun gedrag was duidelijk socialer geworden. In Servië en Montenegro werd Geweldloze Communicatie na de oorlog in 44 steden ingezet in de kleuterklassen van scholen. Onderzoek onder de zestienduizend kinderen leverde op dat ze vrijer waren geworden in het uiten van hun gevoelens, meer aandacht hadden voor anderen, fantasierijker en zelfstandiger waren geworden en meer zelfvertrouwen hadden ontwikkeld.
Spirituele hygiëne
Het werken aan innerlijke vrede is een voorwaarde voor het bereiken van uiterlijke vrede, van vrede in de samenleving. Vrede kun je leren is een overtuigend pleidooi voor geestelijke oefening en verzorging. Juist de diverse geloofstradities hebben hier een enorme schat aan ervaring. We oefenen en verzorgen ons lijf en trainen wat af, maar we zijn verleerd hoe we onze mentale en spirituele hygiëne moeten organiseren. Hoeveel zou serieuze investering in oefening van compassie, geweldloze communicatie of mindfulness ons niet kunnen brengen?
Het innerlijke leven is de kiem voor een krachtig vermogen tot gezamenlijk handelen en collectieve verandering. ‘Ieder van ons is het gegeven te ontdekken dat hij door zichzelf te veranderen ertoe kan bijdragen iets te veranderen in de wereld’ (Václav Havel).
