Wie naar de grafiek over het aandeel vrouwen en allochtonen kijkt, moet voor die laatste categorie dan ook door de knieën. Met drie procent bungelen ze helemaal onderaan in beeld, terwijl ze tien procent van de Nederlandse bevolking uitmaken.
Het voert me terug naar mijn verbazing toen eind 2012 het huidige blauw-rode kabinet werd gepresenteerd. Enkel ‘witte’ gezichten. Terwijl Nederland in rap tempo verkleurt – de tweede en derde generatie is in meerderheid hier geboren, beter opgeleid en bezit de Nederlandse nationaliteit – zagen we ook toen dat diversiteit aan de top in den brede uit is. Dat beeld stijgt ook op uit de Top-200 van invloedrijke Nederlanders – ook al is het aandeel niet-Westerse migranten licht gestegen.
Culturele verscheidenheid zien we in de winkelstraat, de horeca en op de markt. Niet in bestuurskamers. Daar waar de macht en de elite bivakkeren. In meerderheid ‘witte’ gezichten. Mannen op zekere leeftijd met nog steeds een keur aan bijbaantjes – ook al is dat nu wettelijk begrensd. Bijbaantjes aangereikt door ons-kent-ons netwerken die geworteld zijn in de adel, het patriciaat en de hogere burgerij. En wat stemmen ze: overwegend liberaal.
Zowel in het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld als in de politiek wordt het belangrijk gevonden om allochtonen in de gelederen op te nemen. Ze staan te popelen om nieuwe inzichten, maar meer dan een scheutje mag het niet worden. Migranten worden er tot op zekere hoogte getolereerd, gewaardeerd en zelfs interessant gevonden. Zeker als ze laten blijken te snappen hoe het werkt. Maar het is geen ideaal om dat succes tot in de hoogste regionen te verzilveren.
“Vrouwen en nieuwkomers moeten zich wel aan de bestaande mores houden”, zei de historicus James Kennedy na de installatie van het ‘witte’ VVD-PvdA-kabinet tegen mij. “Nederlanders houden er niet van voortdurend op scherp te staan.” Ik dacht: Ja, dat weten wij vrouwen maar al te goed. Wij komen in Nederland ook lang niet zo nadrukkelijk voor onze belangen op als onze seksegenoten in bijvoorbeeld de VS of Scandinavië. Het wordt vrouwen net als migranten en homo’s niet in dank afgenomen als ze duurzaam druk uitoefenen op de conventionele macht, op de elite.
Je zou je schouders kunnen ophalen over het geringe aandeel allochtonen in de Top-200. Wellicht heb je zelf geen interesse om tot de top van invloedrijke Nederlanders te behoren. Maar het neveneffect is dat alle issues die vandaag de dag van belang zijn vanuit de beslotenheid van de monocultuur worden geadresseerd. Besluiten en visies die niet geaard zijn in de samenleving in den brede en een groeiend deel van de bevolking zo vervreemden van de gemeenschap waarvan zij deel uit maken. Ze worden niet aangeraakt door de verhalen die een land aaneen smeden. Het zijn geen verhalen die een mechanisme voor hen vormen hoe zich te handhaven in de pluriforme, hedendaagse wereld.
Hoe dat uitpakt, laat de laatste SCP-publicatie Werelden van verschil. Over de sociaal-culturele afstand en positie van migrantengroepen in Nederland schrijnend zien:
– Onder jongeren van Turkse en Marokkaanse komaf leeft een sterk en breed gedeeld gevoel van uitsluiting. Jongeren voelen zich apart gezet: ze worden niet als individuele burger gezien, maar alleen als lid van een migrantengroep en als moslim.
– Onder deze jongeren leeft ook een wantrouwen tegenover de Nederlandse media, de landelijke politiek en de politie. Dit draagt bij aan het gevoel geen onderdeel te zijn van de Nederlandse samenleving.
– 20 procent van de Turkse en 15 procent van de Marokkaanse Nederlanders zijn overwegend op de herkomstgroep georiënteerd en weinig op Nederland en hebben vooral contacten in eigen kring.
– Ongeveer de helft van de Turkse en Marokkaanse Nederlanders voelt zich overwegend Turks of Marokkaans en gaat vaak om met personen uit de herkomstgroep. Zij voelen zich geen of in geringe mate Nederlander. Wel is er frequent sociaal contact met autochtone Nederlanders. Ze zijn relatief vaak negatief over autochtone Nederlanders en het maatschappelijk klimaat ten aanzien van migrantengroepen.
Ik schrok van deze schrijnende onderzoeksresultaten. Na een halve eeuw migratie is segregatie in plaats van pluriformiteit de agenda weer gaan domineren. Een defensieve opstelling terwijl tegelijkertijd nieuwe generaties migranten in hogere functies op de arbeidsmarkt participeren en actief deelnemen aan het maatschappelijk middenveld. Ook in die omgeving hoor ik steeds meer stemmen die zeggenen dat aanpassing en integratie nooit genoeg zijn. Dat ook al voelen ze zich hier thuis, in Nederland geen inclusief beeld bestaat van thuis.
Minister Lodewijk Asscher van onder meer Integratie riep de Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse jongeren bij de presentatie van het SCP-rapport opnieuw op om voor zichzelf te blijven knokken. Misschien zou hij in andere gremia er voor moeten pleiten dat het tijd wordt om in te schikken. Om plaats te maken in de politiek, en in de rest van Nederland waar de macht en elite de marsroute voor de toekomst bepalen. Om hun plaats eens af te staan. Macht delen, dat zou een mooi motto voor een bewindsman van Integratie zijn voor 2016.
