Ze staan meestal bij elkaar onder het kruis: de bescheiden geklede vrouw met blauwe sluier of omslagdoek en de vrouw met haar weelderige lokkenpracht en kostbare kleding. Elk van die afbeeldingen lijkt te zeggen: vrouwen, je hebt ze in twee soorten, de introverte spirituele vrouw (Maria) en de verleidelijke aardse vrouw (Maria Magdalena). Elk van hen verdiept in haar eigen smart, zo zitten of staan ze meestal bij de gestorvene, Jezus van Nazareth, het voorwerp van hun liefde.

Graag trok men in de geschiedenis en nu nog steeds die scheidslijn tussen die twee types, maar zo eenvoudig is het leven niet en zo clichématig zijn vrouwen niet. Toch zitten vrouwen opgescheept met deze twee rolmodellen, of je bent maagd en zuiver, of je bent verleidelijk en niet zuiver op de graat. En daar hebben veel opgroeiende meisjes in allerlei culturen last van. Want die tweedeling in de beeldvorming van een vrouw reikt helaas verder dan de christelijke denkwereld.

Daarom is het tijd ons eens te verdiepen in een van hen, Maria van Magdala. Het Catharijneconvent biedt nu die gelegenheid. Er ligt een aantal vragen: wie was Maria van Magdala echt? Wie is ze geworden? Het eerste vraagt om een nauwkeurige herlezing van Bijbelteksten en van het Evangelie van Maria, een apocrief geschrift gevonden in boekrollen in 1899 in Egypte. Was ze wel een zondares of juist een volgelinge van Jezus, een apostel? In boeken van Esther de Boer vind je interessante ontdekkingen op basis van haar kennis van het Aramees. Zij plaatst haar als leerling van Jezus.

maria-magdalena_Zintijd36
Maria Magdalena getuigt van de opstanding, Albanipsalter, 12e eeuw

Een antwoord op tweede vraag vergt een analyse van de beeldtaal door de eeuwen heen. Meestal zie je haar uitgebeeld als berouwvolle zondares, als boetelinge in de woestijn met louter haren bekleed (eigenlijk is dat Maria Egyptica). Maar vooral als beeld van de vrouw in al haar verleidingskracht omdat kunstenaars nu eenmaal graag een naakte vrouw met loshangend haar schilderden en in het afbeelden van deze ‘zondares’ eeuwenlang volkomen gelegitimeerd waren. Om dat een beetje te camoufleren werd meestal een memento mori symbool aan toegevoegd: haar hand rust vrij vaak op een schedel als waarschuwing aan de toeschouwer…

Speerpunt op de tentoonstelling in het Catharijneconvent is de zoektocht naar de vele manieren waarop er door de eeuwen heen naar Maria Magdalena gekeken is in tekst, beeld en film. Dat wordt ook op bijzondere manier zichtbaar gemaakt aan de vormgeving van de tentoonstelling: je ziet haar en de kenmerken die haar toegedicht zijn telkens van meerdere kanten. Twee bijzondere kunstwerken zijn: de Magdalena Laundry Shrine, een eerbetoon aan ‘gevallen’ meisjes in Ierland die in de wasserij hun ziel moesten schoonwassen (Patricia Cronin) en het kunstwerk van Anjet van Lingen: een langwerpige steen, gespleten met aan de binnenkant (dus eigenlijk verborgen) de tekst: ‘Wat voor jullie verborgen is, zal ik jullie vertellen.’ Dit komt uit het Evangelie van Maria.

Toch zie ik een heleboel weelderige loshangende haren (losse haren, losse zinnen), ook nu nog bij Dumas, David LaChapelle en in een moderne icoon uit 2020. Zo hardnekkig is de beeldvorming. Toch is ze eigenlijk de apostola apostolarum zoals in de informatieve video’s toegelicht wordt. Een unieke tentoonstelling met een mooie inhoudelijke catalogus.

Waarin kan Maria uit Magdala nu een rolmodel zijn? En voor wie? Daar eindigt de tentoonstelling mee: wie is Maria Magdalena voor jou?

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.
Felicia Dekkers

Felicia Dekkers

Redacteur

Felicia Dekkers is Neerlandica en studeerde later theologie. Zij werkte in het onderwijs (MO en HBO) en daarna als (beeld)redacteur bij …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.