Verademing

Om te beginnen is het voor mij een feest van herkenning. Vlissingen, waar ik mijn geliefde vond en nu woon. De Schelde, aan de overkant waarvan ik ben opgegroeid en waar ik dagelijks de weidsheid van mag ondergaan. De romantische jaren 60. Het meanderen van orthodox evangelisch naar liberaal naar mystiek. Het God zien in de wolkenluchten boven een rivierenlandschap…

Suurmonds taal blaakt van energie en schrijfplezier. Ondanks de ogenschijnlijke zwaarte van de thematiek zit er vaart in. Het is proza dat danst. Danst op God. Of liever, naar de joodse schrijfwijze: G’d  – met ‘het haakje dat hem uit zichzelf trekt’.

Hij leest zijn leven en zichzelf in de geloofsbelijdenis. Dat maakt zijn verhaal persoonlijk en introspectief. Een verademing tussen de vele theologische betogen waarin de auteur zichzelf buiten schot houdt, alsof theologische keuzes niet bepaald worden door iemands persoonlijke leven.

Een verademing is het ook dat het nu eens voluit over God gaat, wat zeg ik, tot God. Het grootste deel bestaat immers uit gebed. Als een zon van Van Gogh zindert God door de woorden heen. Maar niemand hoeft te vrezen dat het daarom hoog geestelijk of wereldvreemd zou worden. Suurmond doet God lachen in de meeuwen langs het strand en hij strooit hem uit op je brood als hagelslag.

Tegelijk verhult hij niet dat God soms bitter afwezig is, zoals in het leven van Moeder Theresa. Maar als afwezigheid, citeert hij Joost Zwagerman, is God ‘alomtegenwoordig’. Ook in het lijden. Juist in het lijden. Tegenslag ‘verraadt’ Gods aanwezigheid (Meister Eckhart). Dat roept vragen op en verzet. Toch is het de enige weg die leidt tot God zelf – niet iets van God. Op die weg durft hij doodverlangen te koppelen aan Godverlangen en levensvreugde. En ook dat ervaar ik als een verademing.

godzijn

In recensies zie je soms een kopje met ‘mooiste zin’. Daar begin ik maar niet aan. Het zou me niet meevallen een keuze te maken…

Het gevaar van de flow

… maar dat is tegelijk wel een beetje het probleem. Het is zoveel. En zo mooi. Ik begon te verlangen naar een paar lege bladzijden, of op z’n minst eens wat houterig gestamel. Dat de auteur er eens geen woorden voor had. Het is het gevaar van de flow waarin schrijvers soms terecht komen.

Op sleeptouw genomen door de eigen formuleringen kan het dan gebeuren dat ironie te gewild grappig wordt.

Ik herken het wel. Er gaat iets stromen. Het zal vast de heilige Geest zijn, maar dan zou ik toch ook Haar willen vragen om even wat gas terug te nemen. Al die zich opstapelende loftuitingen kunnen een mens die God kwijt is de adem benemen en hem eenzaam achterlaten. Er is soms een wreedheid in het leven die met stomheid slaat.

Dan past alleen stilte – die ik in een boek zo vol geladen een beetje mis.

God is geen christen

En er moet me nog iets van het hart. Het gevoel van een gemiste kans. Dat gevoel diende zich al meteen aan in de inhoudsopgave toen ik de geloofsbelijdenis van Nicea als uitgangspunt herkende. Op dat moment zag ik hen voor me: mijn broer, mijn zwager, mijn dode vriend, ex-collega’s van de Hogeschool, onze kinderen en hun vrienden en ga zo maar door – al die mensen die geen kant op kunnen met de aannames in dat christelijke credo.

En dat terwijl Suurmond zelf Desmond Tutu citeert: ‘God is geen christen.’

Ik ben God niet, nog niet, maar in die zin ben ik dan wel al een met God geworden: dat ik geen christen (meer) ben. Ik denk namelijk dat het voor onze cultuur nu de kairos is – het momentum – om voorbij het christendom en alle religies te zoeken naar een universeel nieuw begin: de vervulling van de religies in een ontledigde, verticale liefde die alle credo’s overbodig maakt.

Als zelfontlediging zo’n belangrijk thema is in het boek, waarom zou dat dan niet voor het christendom gelden?

Misschien kan Suurmond nog eens naar zijn geboortegrond afdalen om daarover van gedachten te wisselen – tijdens een strandwandeling langs de monding van die weidse Westerschelde.

WIM JANSEN DSC00988 uitsnede

Wim Jansen

Theoloog, schrijver en dichter

Tot zijn emeritaat in 2015 was Wim Jansen (1950) predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg. En hij …
Profiel-pagina
Al 2 reacties — praat mee.