Is er in onze samenleving nog wel plaats voor religie? Nora Asrami, promovenda bij het DSTS, sprak hierover tijdens een debat over openheid in Amsterdam. ‘Jonge christenen gaan minder naar de kerk, maar bezoeken wel massaal het Flevofestival’.
“Dames en heren, als u mij hier zo ziet staan wat denkt u dan te zien? Een moslima met hoofddoek? Een Marokkaanse? Of een typisch Hollandse meid uit het Groene Hart? Vast niet het laatste, maar wel het eerste. En dat is ook niet meer dan logisch want wat we op het eerste oog zien, is ook ons eerste beeld van een persoon. Wat erachter deze persoon schuilt, weten we dan nog niet. Pas wanneer wij met elkaar in gesprek zouden gaan, komen we meer over elkaar te weten.
En dat is de kern en het doel van de dialoog: elkaar beter leren kennen en ons eerste beeld aanscherpen. Of misschien zelfs helemaal wijzigen aan de hand van de verkregen kennis over de ander. In de interreligieuze dialoog draait het ook hierom; met mensen vanuit verschillende religieuze tradities het gesprek, en soms zelfs samenwerking, aangaan om elkaar beter te leren kennen en van daaruit samen op te trekken.
Is de dialoog nodig? Ja, ik geloof van wel, want alleen dan zullen we ontdekken dat de ander veel meer op ons lijkt dan we hadden kunnen vermoeden. Daarbij dienen wij wel onbeschroomd en over vooroordelen en dogma’s heen te kunnen kijken. En te beseffen dat elk mens zoveel verhalen in zich draagt.
Want ja, het is zo dat bijvoorbeeld een moslim een moslim is en een christen een christen. Maar hij of zij is ook een individu dat door zijn dagelijkse keuzes een eigen, persoonlijke invulling geeft aan de dogma’s van zijn of haar geloof of ideologie. We gaan niet als dé islam en hét christendom met elkaar in gesprek, maar als moslims en christenen. Het gaat in de eerste plaats om mensen.
Vanuit dat vertrekpunt kunnen we stellen dat het goed is om met elkaar in gesprek te gaan. Moslims worden in de islamitische bronnen zelfs op hun verantwoordelijkheid hierin gewezen. Zo wordt er in Soera Al- Hoedjoerat, vers 13, gezegd: ‘Oh mensheid, Wij hebben jullie geschapen uit een man en een vrouw en wij hebben jullie tot volken en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar leren kennen.’ Voor vele moslims, zoals ik, een bron van inspiratie om de dialoog met de ander, moslim of niet, aan te gaan.
Niet alleen onze religieuze tradities moeten ons inspireren tot dialoog, maar ook de realiteit. Zoals we de afgelopen jaren helaas in Nederland hebben moeten ontdekken is het juist gevaarlijk als we ons niet in de ander verdiepen en langs elkaar heen blijven leven. Sociale uitsluiting komt niet voort uit een religie, het komt voort uit mensen. Het begint klein zoals de buurman geen gedag zeggen omdat je hem niet kent. En het eindigt groot zoals een hele bevolkingsgroep wegzetten als ‘vreemd en achterlijk’ omdat je eigenlijk weinig over hen weet. Kortom, als we met elkaar vooruit willen, moeten we elkaar opzoeken. En dat is niet alleen noodzakelijk. Het is ook een voorrecht om met verschillende achtergronden samen te leven.
En tot die conclusie zijn verschillende mensen in Nederland gekomen. Er zijn vele initiatieven te noemen van burgers en organisaties die de moeite nemen om de dialoog en samenwerking aan te gaan.
Ikzelf ben hier zowel in mijn vrije tijd als in mijn dagelijkse werk bij betrokken. Zo is ‘In Vrijheid Verbonden’ een platform van de koepelorganisaties van de zes grootste religies en levensbeschouwingen in Nederland. Joden, christenen, hindoes, boeddhisten en humanisten maken deel uit van dit platform. In Vrijheid Verbonden organiseert jaarlijks een conferentie voor de achterbannen van deze koepelorganisaties met als doel vanuit eigenheid elkaar te ontmoeten. Daarbij zoeken we niet alleen naar overeenkomsten maar juist ook naar verschillen. Want die mogen er zijn.
Daarnaast ben ik vanuit het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving betrokken bij EPIL, dat staat voor European Project for Interreligious Learning. EPIL is een project waarin vrouwen met islamitische en christelijke achtergronden vanuit verschillende Europese landen en Libanon met elkaar de interreligieuze dialoog voeren om de vreedzame relaties te bevorderen. Dit doen deze vrouwen door de interreligieuze en interculturele vaardigheden die zij in dit project opdoen, in te zetten in hun dagelijkse werk als bijvoorbeeld docent, pedagoog, maatschappelijk werker of pastoraal werker.
In deze dialoogprojecten ontdekken we letterlijk steeds meer de personen achter de dogma’s. Sterker nog; we ontdekken dat wij de dragers zijn van onze religieuze bronnen. Dat het aan ons interpretatievermogen ligt hoe wij deze dogma’s aanwenden en uitdragen in ons dagelijkse leven en in de omgang met de ander. Door het uitgangspunt te nemen dat wij allemaal schepselen, creaties zijn van God, komen we, ondanks onze verschillen, dichter tot elkaar en kunnen wij elkaar ook in onze waarde laten. Want gelijkwaardigheid is een cruciale basis van dialoog en samenleven. Als er geen gelijkwaardigheid is, kunnen we ook geen gelijkwaardig gesprek met elkaar aangaan.
Kortom, religie is voor velen een bindmiddel. Echter, als we het gros van de huidige politiek en media moeten geloven, leven we in een geseculariseerde samenleving waarin geen plaats zou zijn voor religie omdat het, gezien de gebeurtenissen in het verleden en ook in het heden, alleen maar voor problemen zorgt.
Laat ik vooropstellen dat we onze ogen daar ook niet voor mogen sluiten; de kruistochten, de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog, de vervolging van christenen in de Arabische wereld, de huidige islamofobie, we kunnen en mogen onze ogen er niet voor sluiten. We moeten er juist lering uit trekken om samen verder te kunnen. Want deze problemen komen ergens vandaan. Namelijk vanuit de onwetendheid en vooroordelen jegens de ander.
Tegelijkertijd moeten we ook de vele voorbeelden uit de geschiedenis en het heden blijven benadrukken waarbij geloof juist een bindmiddel is gebleken. Zoals de vele lokale en landelijke initiatieven in ons land, en elders in de wereld. De Marokkaanse Joden en moslims die al eeuwenlang in Marokko vreedzaam samen leven.
En houdt die geseculariseerde samenleving nu echt in dat er geen plaats meer is voor religie? Het is zo dat jonge christenen minder naar de kerk gaan, maar ze bezoeken wel massaal het zomerse christelijke Flevofestival. En dan heb ik het nog niet eens over de Happinez-producten die gretig aftrek kennen bij de plaatselijke Bruna of de vele Nederlandse ‘ietsisten’ die aangeven in ‘iets’ te geloven. Al doen de jongere generaties het anders dan de oudere generaties: er is nog steeds behoefte aan spiritualiteit. Kortom, de geseculariseerde samenleving houdt niet in dat er geen ruimte meer is voor religie maar eerder dat religie een steeds meer individuele invulling krijgt en zich in andere vormen manifesteert.
Dit alles zal in de toekomst naar iets nieuws leiden. Wat dat is, kunnen we nu niet weten maar we kunnen er wel over nadenken, erover filosoferen en er zelfs aan bijdragen. Daar is het project W!J van het DSTS ook op gericht. www.nieuwwij.nl is een multimediale website die 2 jaar geleden door het DSTS in het leven is geroepen om een stimulans te zijn voor onze samenleving. Het idee is dat we in een zeer diverse maatschappij leven met verschillende culturele, religieuze en ook a-religieuze achtergronden en dat we die als een verrijking moeten benaderen. Op de website hebben we maandelijks nieuwe filmpjes, columns, interviews, weblogs die bedoeld zijn om een bijdrage te leveren aan een nieuw wij. De maandelijkse bezoekers bewijzen onder meer de behoefte aan een nieuw wij. Ik wil u hartelijk uitnodigen om ook uw inspiratie op onze website op te doen.
Het doel van de DSTS onderzoeksgroep waarvan ik deel uitmaak is er ook op gericht. Welke vormen van wij zijn er in Nederland en wat is nodig om op positieve wijze met zijn allen de toekomst in te gaan? Want, we zijn wel allemaal mensen en we lijken ook op elkaar MAAR geen mens is dezelfde.
Dames en heren, ik wil er voor pleiten dat we naar de ander kijken en luisteren zoals we zelf ook gezien en gehoord willen worden. Ik dank u voor uw aandacht en ik hoop dat u door mijn woorden meer heeft kunnen zien en horen van de mens Nora.”
Deze lezing werd gehouden tijdens een debatavond op 27 oktober j.l. over openheid. Organisator van de debatavond was de werkgroep Nabije Buren, Verre Vrienden (NBV). Kijk voor meer informatie op www.nabijeburen.nl.
Soera Al- Hoedjoerat, vers 13: ‘Oh mensheid, Wij hebben jullie geschapen uit een man en een vrouw en wij hebben jullie tot volken en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar leren kennen.’ Vraagf aan mevr. Asrami: zijn er meer verzen in de koran die de diversiteit omarmen?