Het geborneerde karakter van de impuls om ‘weigerambtenaren’ tot een politiek probleem te maken wordt nog duidelijker wanneer we haar vergelijken met het activisme van de Russische vrouwenpunkgroep Pussy Riot. Deze groep is in korte tijd uitgegroeid tot een belangrijk symbool tegen het corrupte en repressieve regime van Poetin. En vanwege de nauwe band van dit regime met de patriarch van de orthodoxe kerk was het onvermijdelijk dat deze vrouwen zich ook gingen richten tegen de gordiaanse knoop waarin de staat en de ‘nationale kerk’ van Rusland nog steeds zijn verwikkeld. Niet alleen ideologisch, ook materieel (bijvoorbeeld door middel van grondbezit) zijn Poetins regime en de Russisch orthodoxe kerk van patriarch Cyrillus I sterk vervlochten, zoals het Duitse blad Die Zeit onlangs onthulde.
Soms krijgt het protest van de vrouwen van Pussy Riot zelfs een expliciet politiek-theologische vorm, zoals toen zij ‘Maria’ aanriepen als verlosser in de strijd tegen de repressie van Poetin en consorten. Pussy Riot strijdt dus voor de ontvlechting van kerk en staat in Rusland, een strijd die zowel politiek als theologisch onze steun verdient. Deze ontvlechting maakt religie namelijk tot een onafhankelijke kracht en een vrije inspiratiebron en politiek tot een aangelegenheid van vrije en gelijke burgers. Heijmans c.s. echter willen SGP-gelovigen tot gehoorzaamheid dwingen aan hun emancipatoire dromen. Er is nog een belangrijk verschil: terwijl een columnist als Heijmans in Nederland de wind mee heeft en een zelfverzekerde meerderheid mobiliseert tegen een kleine minderheid van SGP-gelovigen, neemt Pussy Riot het met grote persoonlijke moed op tegen een oppermachtige staat – intussen wacht de vrouwen een strafkamp van twee jaar.
Maar misschien wel het meest zwaarwegend is een laatste, praktisch bezwaar tegen het aan de schandpaal nagelen van weigerambtenaren. Vragen we onszelf nuchter af: welk probleem wordt er eigenlijk opgelost wanneer deze gewetensbezwaarde ambtenaren zijn ontslagen of tot gehoorzaamheid zijn gedwongen? Nog nooit hebben wij berichten ontvangen dat de huwelijksvoltrekking van ook maar één koppel is afgelast omdat een ‘weigerambtenaar’ die verhinderde. Zelf zou ik trouwens bij mijn huwelijk helemaal niet willen worden toegesproken door iemand die zijn best staat te doen zijn eigen overtuigingen te verbergen.
Misschien onthult de commotie over de weigerambtenaar en de daarop volgende protestgolf tegen de uitspraken van SGP-voorman Van der Staaij over de band tussen zwangerschap en verkrachting wel iets heel anders – iets waardoor wij wat dichter komen te staan bij de rauwe werkelijkheid van het hedendaagse Rusland waar de band tussen de religieuze en de politieke waarheid nog hecht en knellend is. Het was de historicus Jan Dirk Snel die betoogde dat de ‘storm van afkeer en walging’ die deze politicus ten deel viel na zijn weinig subtiele speculaties over zwangerschap en verkrachting er op wijst dat onze collectieve moraal sterker dan ooit is, ja een ‘collectieve religie’ en een bezweringsritueel is geworden. Dus terwijl Rusland angstig en repressief reageert wanneer de intussen sleets geworden combi van kerk en staat wordt uitgedaagd, hebben wij de SGP als kop van jut nodig om onszelf te vertellen hoe vrij, geëmancipeerd en moreel wij zijn.
En zouden de mannen en vrouwen van de SGP daarvan onder de indruk zijn geraakt? Zoals we inmiddels weten behaalde van der Staaij bij de recente verkiezingen een zetel winst – hoe zou dat nou toch komen?
Hopelijk heeft Toine Heijmans dit artikel ook gelezen?