Een reactie op het ‘Orlando-artikel’ van Marco Derks

Theoloog Marco Derks vat het artikel in een opiniestuk op het weblog Nieuwwij.nl samen in een dichotomie: ‘Islam versus homo’s’.’ Deze boude tegenstelling vat mijn artikel onjuist samen. Eerst tuigt Derks een stroman op in zwart-wit, om dat ‘beeld’ vervolgens met grijstinten ‘te compliceren’ op Nieuwwij.nl. Die moeite had hij zich kunnen besparen: het beeld wás al in nuance geschetst. Hij zag het alleen niet. Alsof iemand een grijs vlak aanziet voor zwart-witte blokjes. Ik zou zeggen: Lees nog eens goed.

Naast de positie van de negen islamitische wetsscholen, die eenduidig zijn in hun afwijzing van homoseksualiteit, komt in mijn artikel de ontwikkeling naar acceptatie van homoseksualiteit onder moslims in Nederland en de VS nadrukkelijk aan bod. Ik noem enkele alternatieve Koran-interpretaties die ruimte scheppen voor homoseksualiteit, en laat arabist Jan-Jaap de Ruiter van Tilburg University aan het woord, die het vermoeden uitspreekt dat imams deze denkwijze in de toekomst zullen overnemen. Hoe kan Derks dit voor zwart-wit aanzien?

Volgens Derks draagt het artikel bij aan “het stereotype beeld van de Orlando-schietpartij als een typisch voorbeeld van homovijandigheid onder moslims.” Maar een beeld is pas een stereotype als het niet of niet helemaal overeenkomt met de werkelijkheid. Mijn artikel is een beschrijving van homo-acceptatie onder moslims, op basis van cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau, en onderzoek van PEW. Op welk punt mijn artikel de werkelijkheid geweld zou aandoen, vermeldt Derks niet. Hij stipt zelfs geen klein puntje aan.

Intussen blijft het woord ‘stereotype’ hangen, en er komt nog een volgende aantijging bij: volgens Derks is in mijn artikel sprake van een ‘seculiere karikatuur’, die religie als probleem bestempelt, en van homo’s slachtoffers maakt. Mag ik Derks eraan herinneren dat de slachtoffers in Florida zijn gemaakt door een terrorist? Om precies te zijn door een terrorist die aan de telefoon met de alarmcentrale God omstandig begon te prijzen?

Tussen de regels door wekt Derks zo de suggestie dat homoseksualiteit meer geaccepteerd is onder moslims dan in mijn artikel te lezen was. Zeggen de cijfers misschien niet genoeg? Dan verwijs ik hier graag naar een paar veelzeggende anekdotes uit andere artikelen die ik het afgelopen jaar schreef over homo-acceptatie onder moslims. In het voorlaatste artikel zegt voormalig GroenLinks-Kamerlid Tofik Dibi, die kort daarvoor uit de kast gekomen is, dat hij als homo nog altijd niet naar de moskee durft. En in het op-een-na-voorlaatste artikel van mijn hand vertelt de islamitische homorechtenactivist Dino Suhonic hoe een jongen aan radiatoren werd gebonden, om te voelen hoe heet het vuur in de hel is. Daarin stonden trouwens ook al cijfers van het SCP: ruim driekwart van de moslims in Nederland zou het een probleem vinden als zijn of haar kind met een partner van het gelijke geslacht thuiskomt.

In het artikel voor Trouw moest ik me in woordental beperken, en dus komen alleen de Koranteksten over homoseksualiteit aan de orde. In de Koran staan numeriek minder problematische fragmenten over homoseksualiteit dan in de Bijbel: er is alleen het verhaal van Lot. Maar de islam heeft grotere problemen dan de Koran als het gaat om homoseksualiteit: de hadith, de overleveringen over het leven van de Profeet. Daarop beroepen zich de islamitische landen die de doodstraf opleggen voor homoseksualiteit, en daaruit rechtvaardigt IS dat zij in Raqqa homo’s van daken gooien.

In een interview met het Antwerpse tijdschrift De Magneet vertelt Derks hoe hij over ‘de media’ denkt. Die wil iemands homoseksuele en religieuze identiteit “duidelijk en liefst in tegenstelling hebben want dat is spannend. Daarin gaat de nuance verloren.” Dit roept de vraag op hoe bevooroordeeld de theoloog is. Alsof ik met mijn collega’s op de tafels dans bij een zoveelste pauselijk decreet dat homoseksualiteit afwijst. Conservatieve religieuze krachten zien nu eenmaal niets in de toenemende aandacht voor lhbt-rechten. Van die werkelijkheid doen journalisten verslag. Just don’t shoot the messenger.

Noem mij een krant die vaker religieuze homo’s en queers aan het woord laat dan Trouw. Wellicht kan Derks nog eens in het krantenarchief kijken. Het is een mer a boire: drie ‘roze gelovigen’ die geportretteerd zijn voor de fototentoonstelling ‘I believe I am gay’, vertoond in het Bijbels Museum, een interview met de Poolse priester Krzysztof Charamsa die uit de kast kwam, een interview met een transgender die opgroeide in de Nederlandse biblebelt en nog altijd naar de kerk gaat, een achtergrondartikel over de vraag waar reformatorische homo’s naartoe moeten nadat de voorzitter van hun belangenvereniging was veroordeeld, en een interview met de eerste homoseksuele parlementariër ter wereld, én een christendemocraat.

Laat me met een persoonlijke noot eindigen. Binnen het christendom verdienen theologen als Ruard Ganzevoort en Wielie Elhorst alle lof voor hun pogingen de acceptatie van homoseksualiteit te bevorderen. De imams en moslims die voor hetzelfde ijveren binnen de islam, zoals de eerder genoemde Dino Suhonic, of de Zuid-Afrikaanse homo-imam Muhsin Hendricks (toevallig ook geïnterviewd in Trouw), verdienen een veelvoud van die lof, omdat hun taak momenteel gevaarlijker is. Zij hebben religie nodig in hun verhaal. Dus proberen ze dat te vertellen zonder conservatieve religieuze krachten tegen hen in het harnas te jagen. Religieuze ijveraars voor homo-acceptatie bedienen zich daarbij vaak van exegese die het conflict tussen homoseksualiteit en de heilige teksten doet vervagen of verdwijnen. Dat is op zich een goede zaak. Maar er schuilt wel een risico in: Het kan voor theologen aanlokkelijk worden om te verbloemen dat deze teksten op andere plaatsen en in andere tijden heel anders zijn geïnterpreteerd. En het kan handig uitkomen om de kwalijke rol van religieus denken over homoseksualiteit te bagatelliseren. God verhoede het.