Recensie van ‘Meister Eckhart: Op zoek naar de goddelijke essentie’

Eckhart von Hochheim (1260-1328), beter bekend als Meister Eckhart, was een laat-middeleeuwse theoloog, filosoof en mysticus. Hij is momenteel buitengewoon populair onder zinzoekers. Zowel gelovigen als ongelovigen vinden inspiratie in Eckharts preken en traktaten. Maar Eckhart is toch ook een moeilijke denker. Ondanks Eckharts populariteit zijn inleidingen tot het denken van Eckhart in het Nederlands dun gezaaid. Met dit boek van de Zwiterse mystiek-kenner Alois M. Haas en zijn voormalige student Thomas Binotto komt daar verandering in. Haas houdt zich al ruim 50 jaar met het werk van Eckhart bezig en wordt algemeen gezien als een van de meest toonaangevende experts op het gebied van de middeleeuwse mystiek.

Het boek is opgezet als een gesprek tussen de journalist Binotto en Haas. Dat werkt heel goed. Tijdens het lezen had ik af en toe het idee dat ik in een aflevering van College Tour zat, waarbij Binotto als een Twan Huys de expert Haas ondervraagt, maar wel met kennis van zaken. Het is dan ook een erg toegankelijk boek geworden en bovendien nog eens prima vertaald door de Belg Marc Colpaert.

Het boek kent twee grote delen. Na een inleidend, kort, deel over mystiek in de middeleeuwen bekeken door een hedendaagse bril, gaat het langere deel ‘”Leesmeester” Eckhart en zijn tijd’ in op Eckharts leven (waar betrekkelijk weinig over bekend is), zijn dominicaanse achtergrond, zijn preken en zijn uiteindelijke veroordeling. Haas schetst zo een beeld van de historische en intellectuele context waarin Eckhart werkzaam was. Het deel ‘”Leesmeester” Eckhart aan het woord’ gaat vooral over de centrale ideeën van Eckharts geschriften, dus van zijn preken en traktaten. Het gaat onder andere over Eckharts ideeën over de geboorte van God in de ziel, het ‘Nu’, leegte, Eckharts idee van tijd en ‘gelijktijdigheid’, de rol van paradoxen, niet-weten, gelatenheid, en de centrale kern van Eckharts denken: de eenheid van God, mens en wereld (wat echter geen pantheïsme impliceert).

In het laatste, kortere, deel van het boek (met als titel ‘Leefmeester Eckhart: Martha en Maria’) wordt de preek over Martha en Maria integraal weergegeven in de vertaling van Frans Maas, waarna een soort uitleg door Binotto volgt. In die preek komen alle elementen die in het boek zijn geschreven nog eens aan de orde, zoals Binotto duidelijk maakt.

Dit boek is uiterst geschikt voor leesgroepen van mensen die zich samen willen verdiepen in het werk van Eckhart. Het legt de centrale gedachten van Eckharts denken helder uit, maar laat ook zien wat de uitdagingen zijn waarvoor iemand zich gesteld ziet die zich in Eckharts geschriften wil verdiepen. Makkelijk is het niet, wél interessant en inspirerend.

De lezer krijgt al lezend een goede indruk van Eckharts geschriften, omdat Haas tamelijk overvloedig citeert uit Eckharts preken. Wat ik daarbij wel behoorlijk frustrerend vond, is dat nergens de herkomst van die citaten vermeld staan. Je kunt dus de citaten niet terugzoeken in uitgaven van Eckharts preken. Ik weet niet of in het Duitstalige origineel wel bronvermeldingen staan, maar op basis van het populariserende karakter van dit boekje vermoed ik dat dit niet het geval is. Ook van het gedicht ‘Granum sinapis’ (Mosterdzaadje) dat in dit boek staat afgedrukt, is niet vermeld waar dit vandaan komt.

Dit zijn echter minpuntjes die niemand die geïnteresseerd is in het werk en denken van Eckhart mag weerhouden dit interessante en inspirerende boek ter hand te nemen. Om vervolgens natuurlijk de sprong te nemen en Eckharts werken zelf te gaan lezen.