In de film Duivelse Dilemma’s: Geloven volgen we een moeder, Martine, wiens enige, negentienjarige dochter Anna op het punt staat het huis uit te gaan en de shahada (de islamitische geloofsbelijdenis) uit te spreken. Martine is een vrijgevochten feministische huisarts en Anna heeft zich vijf jaar geleden tot de islam bekeerd. De vader van het gezin is jong overleden. Een filmploeg maakt een reportage over de bekering van Anna en hoe dat is voor haar omgeving.
Duivelse Dilemma’s: Geloven is onderdeel van een serie korte films over een moeilijk dilemma. Ze staan onder eindredactie van HUMAN, de humanistische omroep. Het geheel in de film oogt, door het gebrek aan muziek, kaal en leeg. Er vallen pijnlijke stiltes. Hiermee weet regisseur Mijke de Jong een spanning neer te zetten die goed werkt in deze film: we voelen zo al snel dat er iets broeit.
Martine blijft aangeven achter haar dochters keuze te staan maar de journalist die de reportage maakt heeft haar huiswerk goed gedaan: “Sorry Martine, maar dan ga ik het je toch nog een keer vragen: wat doet dat dan met jou?”. De journalist haalt de zeer kritische toon van Martine ten opzichte van religie in eerdere interviews aan. Martine geeft aan dat het haar gaat om vrijheid, waar volgens haar het feminisme over gaat. Anna heeft haar keuze in vrijheid gemaakt, dus ze staat er achter. “Als het gaat over onderdrukking, dan zijn we weer jaren verder. Of als er mannen bij te pas komen… Dat is nu niet zo,” vertelt ze verder. Maar uiteindelijk barst natuurlijk toch de bom. Martine herkent haar dochter niet meer in Anna, kan daar niet mee omgaan en verliest op een gegeven moment de controle over zichzelf.
Na de aftiteling bleef ik zitten met een wrang gevoel. De Jong heeft op het gebied van mensen een mooi verhaal neergezet. De emotionele laag in het verhaal is zeer realistisch, maar helaas wordt er niet altijd even sterk geacteerd. Ik sta er heel erg achter dat het spectrum van liefde (voor de verandering!) eens niet is meegenomen in deze film. Maar op het gebied van de weergave van de islam mis is echter de gratie en subtiliteit die nodig is om deze religie goed over te brengen. Datgene wat Anna en haar zusters trekt in de islam komt wat mij betreft niet over het witte doek heen. Ik voel het als een karikatuur. Een voorbeeld: Als Anna haar bekering beschrijft, beschijft ze, zoals het overgrote deel van mensen die zich naar welke religie dan ook bekeert, het gevoel van thuiskomen. Verder wordt dit nauwelijks uitgediept.
Ik ben geen moslim, maar ik heb toch het gevoel dat HUMAN met deze film de islam niet eerlijk weergeeft, waarmee wat mij betreft het fundament onder deze film ter discussie komt te staan. Daaruit vloeit wat mij betreft een vraag aan u als lezer voort. De film is recent uitgezonden op TV en hieronder te zien.
Als u de kans heeft deze film te kijken (hij duurt maar 40 minuten), zou u dan uw mening over de weergave van de islam willen geven? Bijvoorbeeld onderaan deze pagina of op onze Facebook Page. Alvast hartelijk bedankt!
Vraag aan deze religiewetenschapper: waaraan moet een film voldoen wil het een ‘eerlijke film’ zijn? En: moet een film altijd ‘eerlijk’ zijn?
Heb de film 2x gezien, niets mis mee. Het is geen wetenschappelijk en objectief verhaal zijn, is dat erg?
Beste David,
Dank je voor je goede vraag. Het makkelijke antwoord is: “Als de film de werkelijkheid weergeeft zoals het dat pretendeert.” Maar ‘de werkelijkheid’ is een ongrijpbaar gegeven; dus dat antwoord werkt niet.
Ik een antwoord willen geven in de richting dat een film eerlijk is als degenen die dagelijks te maken hebben met wat wordt afgebeeld zichzelf daarin kunnen herkennen. Bij deze film vraag ik me dat af, vandaar dat ik hier vraag: “Ik heb niet het gevoel dat veel moslims zich zullen herkennen in de islam zoals weergegeven in deze film. Klopt mijn gevoel?”
Daar moet ik natuurlijk meteen de nuance bij maken dat spreken over ‘de islam’ lastig is. Vanaf het leesteken dat wordt gebruikt achter de shahada is er geen algemene overeenstemming; daar begint een onderscheid tussen twee belangrijke islamitische stromingen (soennisme en sjiisme).
Wat je tweede vraag betreft. Dat ligt wat complex. Film is fictie en hoeft dus niet eerlijk te zijn. Aan de andere kant, als een film claimt waarheidsgetrouw te zijn en dat niet is (bijv. Fitna (Wilders, 2008)), worden mensen die verkeerd worden weergegeven gekrenkt. Natuurlijk kan daar een artistieke bedoeling achter zitten, die nog een laag complexiteit toevoegt; maar dat laat ik voor het gemak even buitenwegen.
Er is dus een schaal van ‘realiteitsclaim’ en een schaal van (zelf)herkenning van belanghebbenden. Als die twee schalen niet in evenwicht zijn, zou ik willen spreken over een ‘oneerlijke weergave’.
Is dat helder?
Voor mij gaat het om de geest van een verhaal, niet om dé waarheid te vertellen. Er zijn genoeg films over Jezus gemaakt die nou niet bepaald waarheidsgetrouw zijn. Zijn het daarom slechte films? Nee. Ik vrees dat deze meneer geen kritiek durft te leveren op de islam.
Beste Ans,
Dank voor je reactie. Je hebt gelijk, het geven van kritiek is niet mijn sterkste punt. Soms is dat het voordeel om vanuit een ander te kunnen kijken, maar vaak ook een nadeel.
De andere kant van de medaille is, echter, dat het geven van kritiek vaak wel heel makkelijk is. Als je ergens buiten staat en/of het goed kunt overzien (zoals bij voetbal) is het makkelijk om te roepen dat iemand dingen anders zou moeten doen.
‘De islam’ is, zoals ik eerder schreef moeilijk te vatten. Bekritiseren van ‘de islam’ is nutteloos. Wie bedoel je daarmee? Welk aspect van de religie? In welke context?
Er zijn facetten die aan de islam gekoppeld worden (maar je kunt je afvragen of het daar nog over islam gaat) die kritiek verdienen, maar die vallen buiten deze film.
Wat deze film betreft, denk ik dat we te maken hebben met een zogenaamde stroman-drogrede: een argument waarin het argument van de ander versimpeld wordt opgevoerd om het makkelijk te kunnen weerleggen.
En, ja, dat gaat op voor discussies. Maar ik denk dat we mogen zeggen dat de film een discussie tussen secularisme en islam opvoert (met een aantal complicerende zaken erin). Maar als het je gaat om de geest van de film, denk ik dat we dat niet met elkaar eens zijn.
Aaaa… HUMAN, de media PR-machine van de Humanistische Alliantie. De HA kent officieel drie stromingen. Zij vertegenwoordigen in naam het Humanisme, dat is het totaal van seculier humanisme, het religieus humanisme en het agnostisch humanisme. De eerste groep zijn recht-toe rechtaan atheisten, de tweede groep geloven in het goddelijke element binnen alle religies en de derde groep gelooft dat het mysterie van het leven ook buiten God gevonden kan worden. Allen kunnen ze leide tot het goede in mensen zo is de uitleg.
Echter, binnen de HA is er een hevige interne stammenstrijd gaande waarbij de religieus humanisten eigenlijk alleen in naam nog onderdeel uitmaken van de Alliantie. De seculiere wind waait er stevig, en alles wat riekt naar Godsverering wordt buiten de humanistische boot gehouden. Denk aan de radioslogan “wij geloven in het leven voor de dood.”
Humanistische islamitische stromingen worden als lid van het HV niet geaccepteerd omdat zij immers in de Koran geloven. Alleen moslims die de Koran niet zien als heilig boek zijn welkom. De Koran staat haaks op het seculiere gedachtengoed, terwijl de Koran wel past binnen het religieus humanisme.
Kortom, de islam staat er niet al te best op binnen de omroep HUMAN. Aldus is de sfeer van deze film, die de auteur treffend beschrijft, volkomen logisch te plaatsen binnen deze context.
De vraag of mensen wel weten waarom ze kiezen voor een bepaald geloof is overigens ook een relevante binnen de islam zelf, dus in die context past de reportage in het maatschappelijk debat. Dat weer wel.
@ Gauwain Je bedoelt het goed, maar bent wel heel politiek correct bezig met je ‘dé islam’ bestaat niet. Natuurlijk bestaat de islam niet, maar altijd spreken in mitsen en maren schiet ook niet op. Lees het artikel van Thierry Baudet eens waarin hij aangeeft dat er juist wel eens veralgemeniseerd moet worden.
@ Ans,
Wat gaat het opleveren als we de islam alleen maar generiek benaderen?
@ Ans,
Laat mij een antwoord geven. Het levert op dat we onze bovenkamer niet hoeven te gebruiken. Heerlijk, geen discussie over nuances, verschillen, de mooie dingen. Hoeft allemaal niet, zie de islam als één massief blok. Hoeven we ons ook niet meer te verdiepen in contacten met moslims, want tja, dan zou het islambeeld van Baudet en PR-machines als HUMAN wel eens heel snel af kunnen brokkelen.