Deze film is een van de vele voorbeelden die filosoof en filmmaker Jurriën Rood aanhaalt in zijn nieuwe boek Film en Filosofie beantwoorden grote vragen, dat beide werelden bij elkaar wil brengen. Oude, algemene en zogeheten ‘eeuwige’ waarheden hebben zo hun beperkingen als je ze loslaat op het dagelijks leven. Dat geldt ook voor films die zich vaak beperken tot tijdgebonden, meer specifieke vertellingen. “Door ze met elkaar in contact te brengen, gebruiken we beider voordelen zonder last te krijgen van de nadelen en is het alsof de theorie in gesprek komt met de praktijk”, zo schrijft Rood. Hij citeert daarbij de filosoof Immanuel Kant die stelt ‘dat theorie zonder praktijk leeg is en praktijk zonder theorie blind’.
Rood heeft recht van spreken. Film en filosofie noemt hij zijn twee grote liefdes. Zo studeerde hij aan de filmacademie, schreef veel over film en ging op latere leeftijd filosofie (‘wijsbegeerte’) studeren. Ook werkte hij als ‘vrije filosoof’ bij de Amsterdamse politie. “Mijn leven is diepgaand bepaald door dit duo”, zo schrijft hij.
Film en filosofie kunnen zich beide over vrijwel elk aspect van het bestaan buigen en komen elk op hun eigen manier tevoorschijn met inzichten die waarheid of zelfs levenswijsheid bevatten, vindt Rood. Maar waar het de auteur vooral om gaat is de vraag wat er gebeurt als je de twee uitingsvormen loslaat op wat hij noemt de grote vragen van het leven. Hij kiest daarbij vooral voor een aantal existentiële vragen waarin het ‘ik’ voorop staat. Een overzicht: is geld goed voor je? Is seks echt zo belangrijk? Is scholing (nog) wel nodig? Hoe kan ik werkelijk van iemand houden? Hoe word ik jaloezie de baas? Wat is een goede openingszin? Hoeveel vrijheid heb ik nodig? Is het erg om alleen te zijn? Is geluk voor mij weggelegd? Waarom leven wij? Kortom, allemaal vragen die direct te maken hebben met de zin van het leven. Vragen ook die herkenning oproepen, waarbij Rood zich er niet voor schaamt uit eigen ervaring te putten. Hij noemt de opgeworpen levensvragen niet direct de problemen waar hij nu nog mee rondloopt, maar het zijn wel vragen die op enig moment in zijn leven voor hem urgent zijn geweest.
In een nawoord geeft Rood toe dat er nog veel kwesties zijn die niet aan de orde zijn geweest. Dat zijn met name de vragen die zich richten op complexere samenlevingsverbanden en die eerder in de ‘wij’-vorm te formuleren zijn, zoals: “hoe kunnen we vreedzaam met elkaar leven?”.
Het is te hopen dat Jurriën Rood de moeite neemt om dit type vragen met deze dubbele formule verder uit te diepen. Hopelijk kan dan de titel van het boek ook aangepast worden. Nu heeft de uitgever ervoor gekozen te beloven dat film en filosofie grote levensvragen kunnen beantwoorden. Die pretentie is te hoog gegrepen; dat hoeft ook niet. Als film en filosofie je confronteren met je eigen verleden, je zicht geven op het heden en je mogelijke perspectieven aanreiken voor de toekomst, is er al heel wat gewonnen.
En wat schoonmaker Hirayama uit Perfect Days betreft: hij kan er uiteindelijk niet onderuit dat zijn vreedzame bestaan een voorgeschiedenis heeft en hij zich opnieuw moet verhouden tot de wereld om hem heen. Geluk heeft meerdere perspectieven, zo blijkt.
Film en Filosofie beantwoorden grote levensvragen. Jurriën Rood. Uitgeverij Noordboek. 207 pagina’s, € 24,90. ISBN: 9789464712384. Deze recensie verscheen eerder op www.bazarow.com.
