Recensie van ‘Mozaïek van de revolutie’

Samuel is in korte tijd bekend geworden door haar frisse bijdragen aan diverse tv-programma’s. Zo ging ze spontaan buikdansen op de tafel bij Pauw en Witteman om op die manier haar vreugde over de val van Mubarak te uiten.

Dezelfde sprankelende toon typeert haar boek. Vlot geschreven, vanuit een persoonlijke invalshoek met oog voor menselijke details. Het maakt het een bijzonder reisverslag.

Het grootste deel speelt zich af in Egypte, waar Samuel, zelf dochter van een Nederlandse moeder en een Egyptische vader, bij familie verblijft, terwijl de spanningen over het verloop van de revolutie van tijd tot tijd voelbaar zijn. Haar familie is koptisch. Een belangrijke (christelijke) minderheid in Egypte die de revolutie met gemengde gevoelens beleeft. Want er worden daardoor ook extremistische krachten losgemaakt die hun positie onder druk zet. Intussen laten de recente ontwikkelingen in Egypte zien dat het afzetten van Mubarak één ding is, maar nog niet betekent dat daardoor de revolutie ook is geslaagd. In gesprekken met familie en andere Egyptenaren worden de dilemma’s zichtbaar.

Monique gaat op onderzoek uit, is daarbij niet bang en lijkt soms zelfs wat naïef voor het gevaar dat op allerlei plaatsen dreigt. Haar kennis van de Arabische taal en de subtiliteiten van de Egyptische cultuur helpen haar in enkele hachelijke situaties.

Tegelijk moet ze zich op een goede manier tot haar familie verhouden. Soms voelt ze zich beknot als haar familie haar teveel in bescherming neemt. Op andere momenten voedt ze de familieband als ze als een kruisje op haar pols laat tatoeëren, zoals de kopten doen. Als haar vriendin zich bij haar voegt, wordt de aard van hun relatie bewust in het ongewisse gelaten om de familie niet voor het hoofd te stoten. Zo worstelt ze ook in het persoonlijke op zoek naar haar eigenheid. Misschien dat ze dat aspect hier en daar wat minder aandacht had moeten geven, omdat het wel een heel persoonlijke bril is om politieke ontwikkelingen mee te duiden.

Als later de reis – met vriendin – wordt voortgezet, naar Jordanië, Israël, de Westelijke Jordaanover en Libanon, doet zich op een gegeven moment een vergelijkbare situatie voor, waarin haar identiteit in het geding is. In Hebron (Al-Khalil) bezoekt ze de Abrahammoskee, die gebouwd is op de laatste rustplaats van de aartsvader van de drie grote monotheïstische godsdiensten. De moskee is gesplitst zodat joden en moslims er kunnen bidden, gescheiden door een betonnen wand met ijzeren staven als afrastering. Ze overtuigt een bewaker ervan dat ze christen is en mag dan aan de joodse kant naar binnen. Als ze naar buiten gaat om de nederzetting te bezoeken, blijkt er een joods pad te zijn en een Palestijns: “Tussen de twee paden staat een halfhoge muur, hoog genoeg om elkaar niet aan te kunnen raken, laag genoeg om de wandelaars aan de andere kant in de ogen te kunnen kijken. (…) Ik voel me vreselijk. Mijn hart zegt me dat ik aan de Arabische kant thuishoor. Mijn hoofd vertelt me dat ik gebruik moet maken van deze kans om de nederzetting te bezoeken. Deze ervaring komt dichter bij het systeem van ‘apartheid’ dan ik ooit ben geweest” (p. 446).

Het boek staat vol met dit soort observaties en dat maakt het zeer lezenswaardig. Het persoonlijke en het politieke wordt met elkaar verbonden. Haar reisverslag laat de lezer kennis maken met de soms absurde realiteit van het Midden-Oosten. Dat laatste springt het meest naar voren bij de beschrijving van het leven van de Palestijnen, zowel in de bezette gebieden als in de vluchtelingenkampen in Beiroet. Samuel laat je de onmacht voelen maar meer nog de onverzettelijkheid van mensen die moeten leven in dergelijke mensonterende omstandigheden.

Zo ademt haar reisverslag vooral een sfeer van hoop en optimisme. Monique (Mounira – de stralende) voelt zich sterk verbonden met de jongeren van haar generatie, die vastbesloten zijn om aan een betere toekomst te werken. Haar liefde voor Egypte en haar betrokkenheid bij de revolutionaire bewegingen geven aan haar boek een toon van aanstekelijk enthousiasme.