Recensie van ‘Nederland voor de Nederlanders’ van Mounir Samuel

Nooit eerder stelde de veelzijdige schrijver zich zo kwetsbaar op als in de eerste bladzijden van dit boek. Aan de hand van een vogelvlucht door tekenende momenten uit zijn jeugd, leidt hij de lezer door het verhaal van opkomend rechtsextremisme in Nederland, en nalatigheid als het op klimaatbeleid aankomt. Hierin komt Mounir Samuels achtergrond als politicoloog duidelijk naar voren. Hij weet persoonlijke anekdotes te koppelen aan momenten in zijn jonge jaren. Hij vroeg zich toen al af wat het betekent om Nederlander te zijn.

Samuel stipt in zijn boek nalatigheden, leugens en beleid aan dat schadelijk is tegenover Nederlanders met een migratieachtergrond, Nederlanders met een niet-witte huidskleur en de queer/transgender gemeenschap in Nederland. Hij dekt in dit boek opeenvolgend grote thema’s, zoals de toeslagenaffaire, de oorlog tussen Oekraïne en Rusland en de tekortkomingen van Nederlandse media in verslaglegging van dit alles. Met als rode lijn steeds het oprukkende rechtsextremisme dat de overhand lijkt te hebben in het politieke debat, al mag het duidelijk zijn dat Nederland geen uitzondering is.

Daarnaast wordt de klimaatcrisis in al haar facetten verbonden aan deze maatschappelijke ontwikkelingen. Op een overzichtelijke manier laat Samuel de samenhang zien van politieke en financiële keuzes die door ‘Nederland’ gemaakt worden, die bijdragen aan de opwarming van de aarde en de natuurrampen die daardoor steeds vaker en heftiger plaatsvinden.

Ook wijdt hij uit over zijn opvatting dat ten tijde van crisis, zoals bijvoorbeeld de verwachte overstroming van Nederland, niet elke Nederlander dezelfde kansen en hulp zal krijgen. Die rampen zullen onoverkomelijk gaan gebeuren, stelt Samuel, en heeft een witte Nederlander dan dezelfde kansen op onderdak in buurlanden als een Nederlander met een migratieachtergrond? Dit is een sterk beeld, en Samuel brengt dit naar mijn idee terecht onder de aandacht voor hen die zich dit niet afvragen.

Toegegeven: Nederland voor de Nederlanders is geen leuk boek om te lezen. Het is ronduit deprimerend om als Nederlandse lezer met je neus op de feiten gedrukt te worden. Samuel biedt handvatten en oplossingen, maar toch laat het boek je achter met een gevoel van hopeloosheid en schaamte voor de Nederlandse identiteit. Dit gevoel kan echter een sterke drijfveer vormen om in het dagelijks leven en in de werksfeer betere keuzes te maken. Dit is niet makkelijk, vooral omdat Samuel vooral lijkt te spreken over de politieke keuzes in Den Haag door het huidige en vorige kabinetten. Dit leidt er ook toe dat de termen ‘Nederland’ (refererend aan politiek Den Haag) en ‘de Nederlanders’ soms vrij door elkaar gebruikt worden. Als lezer kun je je afvragen onder welke van die twee termen je behoort.

Toch zou elke Nederlander dit boek moeten lezen. En elke Nederlander zal dit boek anders ervaren. Het zal zorgen voor herkenning bij mensen die er niet ‘Nederlands’ uitzien, Nederlanders met een migratieachtergrond of voorouders met een migratieachtergrond. En tegelijk voor ontzetting bij Nederlanders die ‘onder een kaasstolp’ leven. In dit boek schuilt de vraag: wat betekent het om Nederlander te zijn? En urgenter: wat betekent het om Nederlander te zijn in tijden van crisis? Het zal gevoelens van zowel herkenning als vervreemding oproepen.

In samenwerking met Pakhuis de Zwijger presenteert Mounir Samuel op donderdag 19 december om 20.00 uur in Amsterdam zijn boek met een unieke eenmalige solovoorstelling waarin hij reageert op (extreem)rechts. Daarnaast is er een panel met experts die ieder vanuit hun eigen discipline en werkveld zullen ingaan op de verschillende thema’s in het boek. In dit laatste programma van het jaar zoekt Pakhuis de Zwijger met ieder gezamenlijk naar een Nederland voor alle Nederlanders. Kijk voor alle informatie op deze webpagina.