De Konferentie Nederlandse Religieuzen hebben de moed om een eigen geluid te laten horen in het gesprek over de economie. De religieuzen beleven de financiële en economische crisis die ons sinds 2008 in de greep houdt als een ‘moment van de waarheid’ (Kairos). Ze doen ook een oproep aan de lezers om te blijven zoeken naar een economie die het leven dient.
Het is niet de tijd of de plaats om de oproep te toetsen op achterliggende analyses, visies of denkbeelden. Wel is het goed om te wijzen op de parallellen met vergelijkbare initiatieven. Ik denk dan met name aan de oproep van de Wereldraad van Kerken: ‘Een Economie van het Leven, Gerechtigheid en Vrede voor Allen’ (2013). Deze oproep is het resultaat van een lang, intensief, proces van bezinning en actie. Mijn oud-collega Greetje Witte-Rang vat dat proces samen op de website van de Raad van Kerken (http://www.raadvankerken.nl/?b=2272). Veel oudere documenten zijn ook aan te treffen in het boek Uitsluitend participatie, Theologische overwegingen bij globalisering, onder redactie van Greetje Witte-Rang en Hielke Wolters. We zien daar pogingen om vanuit het hart van de christelijke traditie te komen tot een profetische kritiek op de economische orde. Ze zijn ook altijd geschreven vanuit een sterke vereenzelviging met mensen die buiten de boot (dreigen te) vallen. Vroeger spraken we over solidariteit, nu lijkt het woord compassie meer in zwang.
Daarnaast merk ik op dat deze oproepen altijd gekenmerkt zijn door een groot gevoel voor urgentie. Wie ze achter elkaar leest, krijgt het gevoel dat crisis en kairos permanente verschijnselen zijn. Misschien niet ten onrechte, want sinds jaar en dag bedraagt het aantal mensen dat leeft in extreme armoede om en nabij de 1 miljard. Ook de bedreigingen van de global commons lijken van alle jaren. De oproepen hebben een sterk profetisch gehalte. Ik bedoel daarmee dat ze geschreven zijn vanuit een krachtige verwerping van het huidige onrecht en vanuit een sterk verlangen naar rechtvaardigheid, duurzaamheid en participatie. Het gaat om een omslag, een bekering of omkering. Maar vanuit deze profetische inzet komen we dan vroeg of laat ook bij persoonlijke en politieke keuzes in het dagelijks leven. We hebben dan van doen met lastige dilemma’s met moeilijke afwegingen. De religieuzen spreken in dit verband over ‘experimenteren met mens- en milieuvriendelijke manieren van samenleven en samenwerken’. Het gaat om oefenplaatsen, gemeenschappen van hoop die het lef hebben om de vleespotten van Egypte achter zich te laten. De brief van de religieuzen laat zien dat religieuzen die weg willen gaan.
