Het wordt steeds meer gebruik dat kinderen, broers, zusters of vrienden de kist met de overledene dragen of begeleiden naar het graf. De ouderwetse kraaien zijn in de buurt (altijd nog mannen met gezichten getraind in ernst, tegenwoordig in toenemende mate ook werkstudenten), maar ze zien slechts toe dat de nabestaanden hun evenwicht bewaren en in de pas blijven lopen. Het voorafgaand aan de uitvaartplechtigheid samen aandraaien van de schroeven op het deksel van de kist, is ook een teken van een persoonlijker manier van omgaan met de dood. Ook komt het uitstrooien van bloemblaadjes boven de kist in het gedolven graf steeds vaker voor. Naast uiteraard ook het schepje zand, een gewoonte die is overgewaaid uit andere streken. Kleinkinderen worden meer en meer gestimuleerd hun gevoelens te uiten door het maken van een of meer tekeningen. Deze gaan doorgaans mee in de gesloten kist. Ook worden, naar gelang de leeftijd van de overledene, geliefde voorwerpen uitgestald op en rond de kist, evenals het laten zien van foto’s en bewegende beelden.
Ook het gebruik maken van symbolen komt in meer dan alleen rooms-katholieke uitvaarten voor. Zijn het daar vanouds de kaarsen, het wijwater, het geheven kruis, het kruisteken over de kist, de muziek (het requiem) en de wierook, ook in heel wat protestantse diensten (vanouds sober van karakter) is de paaskaars opgerukt, zijn bloemen en bloemstukken aanwezig, wordt hier en daar een absoute uitgesproken, worden waxinelichtjes aangestoken en buiten ballonnen opgelaten. En dat heel of half bewust gebruik maken van symbolen geldt in nog grotere mate voor mensen die van hun dode afscheid nemen zonder te rade te willen gaan bij een kerkelijke traditie. Vrijwel alles is mogelijk. Wie ergens mee begint, krijgt bij een latere gelegenheid onmiddellijk navolgers. Het is hedendaags om zich niet te bekommeren over de herkomst van een symbool of ritueel, maar zodra men er zelf iets bij voelt het toe te passen. Zo kunnen er, als bij de Joden, stenen op de kist worden gelegd, duiven worden opgelaten, gele linten worden gespannen (naar het verhaal en lied ‘tie a yellow ribbon’), rockmuziek gespeeld (want dat was zijn favoriete muziek), een kring van hand in hand staande mensen om de kist worden gevormd en nog veel meer.
Uiteindelijk gaat het in alle moderne vormgeving net als vroeger om een ding: troost te vinden nu er iemand door de dood is weggenomen. En dan alles helpen, zeker als mensen die rouwen zelf ook geholpen willen worden…
Ds. Aart Mak komt aan het woord in de zesde aflevering van de achtdelige documentaireserie ‘Dood voor beginners’. De zesde aflevering uit de serie Rituelen om te Rouwen is komende zondag 19 oktober om 23.45 uur te zien op NPO2.
Ik geloof ook dat rituelen erg belangrijk zijn en blijven. Het kunnen inderdaad rituelen vanuit een geloof zijn, maar je kan ook je eigen rituelen vormgeven. Deze kunnen veel steun bieden in een lastige tijd. http://www.uitvaartuitendaal.nl/werkwijze/verzorging/