In een multiculturele samenleving hebben we, zeker als het over seks gaat, verschillende normen. De een vindt dat het binnen een vaste relatie hoort, een ander wil de vrijheid om seks te hebben met wisselende partners. Voor de een is seks iets voor het vervullen van de eigen lusten, voor een ander is het onlosmakelijk verbonden aan liefde.
Vaak loopt het gesprek over seksualiteit stuk op dat verschil in normen. Maar kijkend vanuit het oogpunt van gezondheidsbevordering is het cruciaal dat als je mensen wilt motiveren tot gezond gedrag, je hen in ieder geval kunt bereiken. Als je de ander niet bereikt zal je boodschap – natuurlijk – nooit overkomen. Als je in gesprek gaat over normen of je eigen norm als enige juiste presenteert, dan wordt de tegenstelling alleen maar groter. Zo bereik je elkaar dus nooit.
De een beroept zich op religieuze normen of principes, waar het kader van een ander is gebaseerd op het liberale gedachtegoed. Dat lijken uitersten. Maar als we met elkaar in gesprek gaan over bijvoorbeeld de waarden vrijheid of autonomie ontdekken we pas wat dat voor de ander betekent. We kunnen praten over hoe we – zelf – aan die waarden vorm willen geven. Ons onbegrip wordt kleiner als we ontdekken wat voor de ander belangrijke beweegredenen zijn.
Daarom is het nodig om het gesprek te verschuiven. We moeten niet blijven discussiëren over verschillende normen, maar elkaar ontmoeten in het gesprek over waarden. Waarden als zorg, veiligheid, liefde, gelijkwaardigheid, respect of autonomie. In de waarden die we delen kunnen we elkaar vinden. Wie wenst er nu een onveilige relatie voor zijn of haar kinderen? Wie wil er zo onzeker zijn dat je niet voor jezelf kunt opkomen? Niemand. We hebben allemaal waarden die voor ons belangrijk zijn.
Dan kun je de vraag stellen waarom in het bevorderen van seksuele gezondheid je opeens in gesprek zou moeten over waarden. Het antwoord is simpel. Seks is altijd relationeel. Of het nu met een vaste partner is of met iemand opgepikt in het café. Het is een wisselwerking tussen mensen. Het gaat dus altijd over hoe we met onszelf en met elkaar om willen gaan – in de brede zin van het woord. Dat raakt dus je waarden, je identiteit en wie je bent.
Veiligheid, zowel op lichamelijk, emotioneel en relationeel vlak, is een voorbeeld van zo’n waarde die in het gesprek over seks niet kan ontbreken. Als iemand geen respect heeft voor je wensen of grenzen, en je dus niet veilig bent, is er eerder kans op grensoverschrijding of seksuele dwang. Als je je niet veilig voelt bij de ander is het moeilijker om over bijvoorbeeld condooms te praten. (Laat staan om je helemaal over te geven en van seks te genieten.) En hoe autonoom ben je als je niet de ruimte krijgt of de benodigde informatie hebt om keuzes te kunnen maken en vormgeven?
Natuurlijk kunnen normen verschillen, maar toch is het goed mogelijk om met elkaar in gesprek te zijn. Om in de seksuele voorlichting ruimte te laten voor verschillen. Ontmoet elkaar – met respect – in het gesprek over waarden. Wat wil je voor je jezelf of bijvoorbeeld voor je zoon of dochter? Wat is daarvoor nodig? En hoe kun je, als je zelf een bepaalde norm hebt, een ander de ruimte geven om tot hun eigen normen en waardenkader te komen? Het is een uitdaging, maar ik denk dat we alleen dan recht doen aan de verschillen tussen mensen onderling. Alleen dan kunnen we effectief investeren in het bevorderen van de seksuele gezondheid van iedereen.
