Toch heb ik mogen ervaren dat ook voor jonge studenten het buigen in vlees en bloed gaat zitten. Dit gebeurde tijdens de liturgie in een Benedictijnenabdij waar we met zo’n twintig studenten voor een weekend verbleven. In de voorbereiding had ik de nadruk gelegd op de liturgie, want daar draait het in een abdij om. In de Regel van de heilige Benedictus staat dat monniken in alles wat ze doen “Goed verheerlijken” (RB 57,9) en ook dat de monnik vooral een ‘Godzoeker’ is (RB 58,7). Beide elementen uit de oude Regel komen in het buigen naar voren – God wordt echt lichamelijk gezocht en verheerlijkt. En dat heeft alles met het Heilige te maken. In het buigen gaat het Heilige bij wijze van spreken over in vlees en bloed.
Voor Benedictus hoort daar echter wel een duidelijk gearticuleerd beeld van God bij. God is bij hem dé naam voor het Heilige, en daarin herkennen de monniken elkaar. Ze delen het centrum van hun zoeken en verheerlijken in de kapel.
Een groot deel van de bezoekende studenten had op voorhand al aangegeven niet in het bestaan van God te geloven. Dat is nogal een verschil met de monniken. En toch gingen sommige van deze studenten wel buigen in de loop van het weekend. Waar bogen ze voor? Wat was het Heilige waartoe ze zich verhielden? Was het enkel een loos gebaar? Dat zou mijns inziens te simpel zijn. Het buigen kan wel degelijk authentiek zijn zonder hetzelfde geloof te delen als de gastheren. Was het dan simpelweg een uiting van respect? Ook dat zou mijns inziens te simpel zijn. Van wie besluit een klooster te bezoeken mag je toch al respect verwachten, of diegene nou buigt of niet. Nee, het was meer dan dat. Naar mijn gevoel ging het om sympathie voor het Heilige. Ook de agnost kan die sympathie voelen en zich daardoor verbonden weten met de buigende broeders. Het gaat om een positieve houding die wellicht geen uitgesproken geloof is, maar kan delen in de zoekbeweging van de monniken. Al zoekend nadert menigeen in de huidige tijd het Heilige, dat zeer traditionele vormen kan kennen. En soms zijn er dan die momenten van verwondering – van stilte en eerbied.
Natuurlijk is er een grotere vrijblijvendheid dan in een religieuze traditie te vinden is, maar het gebaar van het buigen is wellicht symptoom voor een ontvankelijkheid voor het Heilige. Samen met de monniken: men ís niet hetzelfde maar ondergaat dezelfde bewegingen (sympathein). En zonder sympathie voor je leermeester kun je nooit iets aannemen wat er echt toe doet. Even wordt dan mogelijk wat eigenlijk haaks staat op je moderne houding: je buigt. Voor de duur van het weekend ging bij sommigen in vlees en bloed zitten wat ze niet hadden verwacht: een korte ontmoeting met het Heilige in verschillende al dan niet expliciete articulaties.
