Het was een verademing naar een cabaretier te kijken die geen deel uitmaakt van de grachtengordel, maar ook niet de pretentie heeft er boven te staan. En ook erg fijn: het ontbreken van scheldkanonnades die op het podium heel normaal schijnen te zijn, maar in gemeentehuizen bij de demonstraties tegen de komst van AZC’s weer niet mogen. In de conference van Finkers kwam de tijd langzaam tot stilstand. De stapels kranten op het podium, de zichtbare invulling van de tijd, kon aan het eind van het jaar worden weggegooid in de shredder van Van Miltenburg.
In de langzaam stilvallende tijd verbaasde Finkers zich over het gebrek aan diepgang in het publieke debat en de discussies die daar tot grote hoogte oplopen. Het zijn voor hem onbegrepen stormen, gespeend vaak van enige kennis, opgejaagd door de sociale media, gespreksstof voor de grachtengordel. Fijntjes vertelt hij tussen neus en lippen door de oorsprong van de Sinterklaas-mythe, die in de Pietendiscussie nergens meer aan de orde komt. Het is symptomatisch voor onze tijd die hijgerig opinies najaagt, waarbij redelijkheid zonder diepgang de norm lijkt te worden. Die redelijkheid wantrouwt Finkers. Het denken en daarmee de redelijke overtuiging hebben bij Finkers nooit het laatste woord. Ook de rede moet kritisch worden getoetst. Op dit punt introduceert hij in zijn conference zijn eigen religieuze overtuiging, maar deze heeft evenmin het laatste woord. Hij fileert geraffineerd de katholieke kerk, die leerstellig homoseksualiteit als tegennatuurlijk blijft zien. En wijst het instituut erop dat de zogenaamde heilsfeiten nogal tegennatuurlijk zijn. Na drie dagen opstaan uit de dood is natuurlijk zeker! En over water lopen! Religie is daarmee bij Finkers niet een alternatief voor het moderne denken. Het is de kritische bron van het denken zelf. En die bron laat zich – paradoxaal genoeg – uiteindelijk niet denken. Op briljante wijze maakte hij dat aan het eind van zijn conference duidelijk, wanneer hij aankondigt naar een gedeelte met diepgang te gaan.
Probleem met diepgang is dat kijkers waarschijnlijk massaal gaan wegzappen, terwijl uit ervaring blijkt dat waarderingscijfers stijgen. Om dit weglopen te voorkomen vertelt Finkers dat er een naakte vrouw op het podium zal verschijnen. De zaal lacht – je weet nooit met hem – en hij begint te vertellen van de eerste Europeaan, Benedictus van Nursia, wiens gedachtegoed aan het begin van de Middeleeuwen even wijd verspreid was als de Boeddha’s in onze huiskamers nu. Dan komt de vrouw op die zich langzaam ontkleedt. Ze toont haar prachtige lichaam, terwijl Finkers aan de hand van Benedictus vertelt over de imperfectie van de mens. Het beeld en de tekst van de voorstelling lopen nu uit elkaar, een incongruentie die het handelsmerk van zijn cabaret is geworden. Er blijft altijd een overschot aan tegengestelde betekenissen die zich niet in een redelijk systeem laten vangen. Benedictus leert ons nu, volgens Finkers, dat de wereld niet volmaakt is. Aan een volmaakte wereld zou je als mens niets kunnen toevoegen, je zou het leven in een dergelijke wereld ook als zinloos ervaren. Het enige wat ons te doen staat is kwetsbaarheid, zachtheid en schoonheid na te streven. De vrouw neemt vervolgens Finkers ten dans, in een kleine subtiele choreografie. Schoonheid vraagt om overgave. Ondertussen bekritiseert hij het kalifaat dat van vrouwelijk schoon niet wil weten, de dominee die meent dat er in de hemel niet wordt gezongen en Allah die niet van muziek houdt. Religiekritiek gaat hier hand in hand met de vanzelfsprekende vrijheid van de kunstenaar om een lichaam in zijn naakte kwetsbaarheid te tonen. Het is niet de kerk of de moskee, maar het open podium van het theater waar religie zich als basis van het denken kan manifesteren. Finkers zelf is op dat podium het kwetsbare instrument. Van ongekende klasse.
Ik heb enorm genoten van Herman Finkers Wat een prachtig mens!Waren er maar meer van hem in de T
V wereld.
Terwijl ik me afvraag wat Middel-leeuwen zijn, petje af voor de analyse. Finkers laat op scherpe wijze zien dat ratio/rede en gevoel/beleving/geloof geen van beiden voldoende zijn om de wereld te begrijpen en/of te verklaren. Er blijven onverklaarbare dilemma’s en tegenstellingen over. De wereld is niet volledig bepaald door het toeval (als caussaal gevolg van de oerknal) of door het lot (de wil van één of meer goden). De mens speelt zelf een rol. Hij/zij maakt bewuste gewetensvolle keuzen. De mens, iedere mens is een factor. Je kan de werkelijkheid niet beredeneren zonder de ruis van de persoonlijke wil(lekeur). De mens heeft naast denkvermogen (causaal zien) en empathie (aanvoelen wat gebeuren moet) ook telepathische vermogens (de werkelijkheid naar je hand zetten door de kracht van je eigen verhaal). Die imperfecties maken het leven zowel leuk als spannend. Finkers zet daarmee als ware en wijze nar, 3 miljoen kijkers op hun nummer. Waarom zapten we niet weg? Wilde een hogere macht ons iets laten zien, was kijken een causaal gevolg van een onweerstaanbare dansende naakte vrouw of was het onze eigen individuele keuze om dieper te gaan?
Dank je Ferdinand, voor deze hele goeie analyse van de conference van Finkers. Het helpt me zelfs om zijn conference beter te verstaan. Deze man is werkelijk van een ongekend niveau. Briljant.
Een waardige reflectie op de oudejaarsconference.
Herman Finkers heeft mij het geloof in cabaret als mogelijkheid van kunst met diepte en schoonheid weer teruggegeven.
Een waarachtig mooi programma, waardoor ik genegen ben te gaan geloven dat geloven een slechte zaak is. Beleven, voelen, proeven, heugen, aanschouwen, horen, beluisteren, zien, bezien, en veel meer dan die dingen waarmee we onze eigen zintuigen hun werk laten doen, zie ik daardoor steeds meer als een grote levenssteun. Een ‘ding’ dat me op mijzelf wijst, mijzelf m’n verantwoordelijkheden laat nemen. En mijzelf dus niet toestaat me te verschuilen achter een ‘bovenmachtige grootheid’ Een ‘iets’ dat nooit aangetoond is, maar waar we bang voor moeten zijn…. omdat we anders in ‘de hel’ gaan belanden….. Of waarvoor we continue op de knieën zouden moeten leven om in een niet bestaande hemel te komen….
Ik heb het al eerder gezegd: geloven zijn uitgevonden om mensenmassa’s in bedwang te kunnen houden. En het lukt nog steeds wonderwel (…), en het laat ook nog steeds mensen de meest afgrijselijke dingen doen…..
Een mooie reflectie op de oudejaarsconference .
Mooi dat zoveel mensen van deze oudejaarsconference hebben kunnen genieten.
Erik Raayman, ik geloof niet dat het de bedoeling van Herman Finkers was dat je er deze draai aan zou geven.
Wat heb ik genoten van deze conference, briljant. Hij stak met kop en schouders uit boven dat gehaaste gedoe van anderen. Rustig, kabbelend wellicht oppervlakkig gezien, maar in de tweede laag spitsvondig en eerlijk. De spiegel waarin we iedere dag zouden moeten kijken, hij hield hem ons voor. Dat hij er nog veel van mag maken. Dan kan de Grachtengordel eens even helemaal inpakken en verhuizen. Bv. naar twente, waar nog rust is, waar ze in rust een conference kunnen schrijven. Misschien halen ze het niveau van Finkers wel?