Bloei en verval. We zijn knappe knoeiers, prachtige prutsers, briljante brekebenen. Dat we de enige diersoort zijn die kan allitereren, typeert ons. We kunnen spelen met betekenissen, maar maken daarbij rampzalige keuzes.
Nobel-prijzen gaan naar knapperds die zeggen hoe economische processen zo rationeel mogelijk geregeld kunnen worden, met optimaal gebruik van arbeid, grondstoffen en markten. Vervolgens gebruiken knoeiers Nobels dynamiet in oorlogen die al die economische regels aan de soldatenlaars lappen. De prijs van een mensenleven ondergaat een dodelijke inflatie. De zorgvuldig opgebouwde infrastructuur bombarderen we tot een ruïne.
Hoe slim ben je bezig als je denkt conflicten op te kunnen lossen middels gigantische kapitaalvernietiging? Veelgeprezen vooruitgang wordt grootschalige achteruitgang, met dramatisch verlies van mensenlevens. Ondanks Nobelprijzen voor de vrede hebben we geen recept voor de verwarring die ontstaat als mensen met verschillende betekenistoekenning en belangen elkaar naar het leven staan.
De meest funeste betekenisgeving betreft ‘macht’, politiek, maar ook militair, economisch en religieus. Sommige leden van de mensensoort slagen erin om hun schadelijke manier van betekenis geven op te leggen aan anderen. Deze machtsfiguren zijn superslim in hun keuze van machtsmiddelen: geweld, geld, techniek, media, dromen, en goddelijke openbaringen. En geheel eigen versies van de mensengeschiedenis.
Maar met al hun slimheid maken gênante genieën, tobberige toppers en helse helden wereldwijd het slechte nieuws, al eeuwen lang en elke nieuwe dag.
Tragische diersoort, de mens.
Een belangrijk deel van het probleem is dat we de neiging hebben om problemen te zien in termen van “goed” en “kwaad”. Wij zijn altijd goed, en de ander is slecht. En het kwaad moet gestraft of uitgeroeid worden. Het is misschien effectiever om problemen te zien als een strijd van min of meer intelligente systemen (personen, groepen, staten) en onvoorziene omstandigheden. Inclusief de onvoorziene omstandigheden die het gevolg zijn van onze eigen minder goed doordachte keuzes en handelingen.