Deze houding van onverdraagzaamheid is over de hele wereld groeiende. Zij blokkeert elke discussie en leidt slechts tot meer agressie, tenzij kinderen geleerd wordt te praten én te luisteren. Dat was ook de conclusie van 16 filosofen, deelnemers aan het Filosofisch Kwintet 2015 over het thema ‘vrijheid van meningsuiting’. Vrijheid van meningsuiting vereist de vaardigheden van praten én luisteren zonder conflictgesprek. Maar waar moeten kinderen dat leren als hun wereld gedomineerd wordt door individualisering, ego’s, drukte, social media en tweets die bol staan van het eigen gelijk en gespeend zijn van het echte gesprek. Dan rest slechts het onderwijs; eigen meningsvorming als vak! En dat vereist weer aanpassing van de onderwijswet van een eeuw geleden.
De wetgever hanteert een wettelijke leeftijd bij huwelijk, stemrecht en bij het rijbewijs. Op jong volwassen leeftijd, zo rond het achttiende levensjaar, moet de jongere in staat zijn daaromtrent goed doordachte keuzes te kunnen maken. Vóór die leeftijd acht de overheid jongeren daartoe niet of minder geschikt. De snelle samenleving leidt tot gebrek aan diepgang. Het gesprek, de dieper gaande discussie, is uit! Er wordt steeds minder gediscussieerd, slecht geluisterd en snel en makkelijk geoordeeld. Het barst werkelijk van de korte lontjes, van (voor)oordelen en van conflicten. Als de jongeren daar massaal problemen mee hebben dan heeft de wereld een groot probleem. Het maakt de weg vrij voor populisme, onverdraagzaamheid en voor dictators.
In een tijd van individualisering, anonimisering, internet, overdaad aan informatie en (social) media ligt het gevaar van vervlakking op de loer. Wil een land op een beschaafd niveau functioneren dan moet daar een leerproces aan vooraf gaan. Het kan niet anders zijn of het leerproces naar diepgang, dialoog en waardenvorming moet komen vanuit het onderwijs. Waar anders? In de thuissituatie heeft de vluchtigheid en het gebrek aan communicatie eveneens haar intrede gedaan. Er ligt een taak voor het onderwijs en, als je het idee logisch doortrekt, voor de overheid. Er is behoefte aan algemene waardenvorming via onderwijs. Er is behoefte aan een leerproces en aan een vak als Wereldwijs waarin de discussie over ideologieën, religiën, mensenrechten, waarde vorming, levensbeschouwing etc gevoerd wordt. En omdat onderwijs jongeren betreft moet dat geschieden in een sfeer van vrijheid, vanuit de eigen belevingswereld van jongeren (4-18), zonder sturing, dwang of brainwashing! Dat verdraagt aanpassing van de Onderwijswet van 1917, welke wet ruimte biedt voor levensbeschouwelijk en religieus gestuurd onderwijs. Eigen meningsvorming vereist openbaar onderwijs, en om een verplicht vak, waar de eigen meningsvorming centraal staat. Dit, omdat dat als niets anders leidt tot volwassen burgers en volwassen discussies later. Wie de jeugd heeft…
Onderwijs naar eigen meningsvorming is per definitie vrij van iedere vorm van sturing door religie of ideologie. De oplossing ligt dus in aanpassing van de wet zodaníg dat jongeren tot aan de jong volwassen leeftijd worden begeleid aangaande éigen meningsvorming. Wereldwijze, realistische communicatie, gevoerd vanuit het bekende kringgesprek, aansluitend op de belevingswereld van jeugdigen zelf. En dat al van jongs af aan tot aan de jong volwassen leeftijd (4-18). Dit alles dient ondersteund te worden met een (digitaal) onderwijspakket met korte en aan leeftijden aangepaste en objectieve informatie. Leerkrachten sturen slechts op orde en regels; het conflictgesprek is daarbij taboe.
Vak Wereldwijs
De overheid streeft naar onderwijsvernieuwing. Naast kennis is het doel dat kinderen als jong volwassenen stevig in het leven zullen staan. De eigen mening, kunnen praten en luisteren is hét instrument voor een leefbare wereld. Het onderwijs heeft het belangrijkste middel daartoe al in huis; het alom bekende groepsgesprek vanuit de belevingswereld van jongeren. De leerkracht heeft slechts tot taak het gesprek te ondersteunen middels informatie vanuit een door de overheid gedragen onderwijspakket met objectieve informatie over ideologieën, mensenrechten, levensbeschouwing, religies, relaties, etc. Doel is optimale volwassenheid, kennis, verbinding, insluiting van allen.
De gedachte achter het nieuwe vak-idee is dat onderwijs zo kan bijdragen aan het vormen van jongvolwassen wereldburgers. De onderwijswet van 1917 dient afgeschaft om iedere vorm van levensbeschouwelijke, religieuze en politiek-ideologische sturing te voorkomen. Het is een kinder-/mensenrecht zelf te kunnen bepalen hoe je in het leven wil staan en hoe je te verhouden tot de ander en het andere, je eigen identiteit te ontwikkelen.
De praktijk zal zijn dat jongeren vanaf groep 1 (spelenderwijs) vanuit hun dagdagelijkse realiteit discussiëren over hun wereld in combinatie met neutrale info over politieke ideologieën, religies en wereldbeschouwingen. Hoogste doel is insluiting van allen en internering van humane waarden als praten, luisteren, respect, ethiek, moraliteit en inleven in de ander.
