Volgens Segers is het huidige politieke landschap berekenend en calculerend. Hij doet een pleidooi voor moreel leiderschap waarbij er ruimte moet komen voor de lange termijn, voor visie en ideeën die de Nederlandse samenleving en Europa vooruithelpen. Moreel leiderschap is niet vrijblijvend, daar horen ook ethische grenzen bij. Tot hier, en niet verder. Je kunt wel zeggen dat je mensenrechten respecteert, maar als je dat zelf vervolgens niet doet dan verlies je als land je geloofwaardigheid. Opvallend is dat hij bijvoorbeeld spreekt over het belang van het verinnerlijken van mensenrechten.

Ik denk dat hij dat heel scherp zag. Onze samenleving heeft nood aan verinnerlijking. Verinnerlijking van mensenrechten en van waarden zoals solidariteit en medemenselijkheid zodat het geen holle woorden worden. Maar hoe doe je dat eigenlijk en wat is daarvoor nodig?
Eerder schreef ik in AdRem dat het Griekse woord metanoia gaat over verandering van hoofd en hart. Dat is een innerlijke beweging van bekering of inkeer. Het vorig jaar in Karlsruhe aangenomen klimaatdocument van de Wereldraad van Kerken roept op tot zo’n bekering of inkeer. Zo’n bekering kun je interpreteren als een innerlijke wending naar het leven toe en het streven naar het goede leven van allen voor allen.
Zo’n wending betekent ook dat je bepaalde handelingsperspectieven hebt en de ruimte kunt nemen om die te onderzoeken. Het vinden van die perspectieven is nog niet zo gemakkelijk. Oorlogen en crises dichtbij en ver weg stromen mijn woonkamer binnen. Ik blijf ernaar kijken, wil aanraakbaar blijven en sluit me tegelijkertijd ook af.

God uit Limburg

Te midden van dit alles heeft Nederland zich naar binnen gekeerd en denkt te midden van haar angst, onzekerheid en zorgen een eigen God uit Limburg gevonden te hebben. Een God die stelt dat mensen massaal voor de agenda van de hoop hebben gekozen.

Problematisch is dat radicaal rechtse stemmen christelijke waarden instrumentaliseren voor hun eigen politiek gewin. Met bekering in de bijbelse betekenis van het woord heeft dit niets te maken. Sterker nog, alle noodzakelijke veranderingen die nodig zijn voor bijvoorbeeld vrede, een humaan asielbeleid of klimaatadaptie worden ondermijnd. Er vindt geen enkele verinnerlijking van mensenrechten plaats of verandering van gesteldheid van hart. De eigen denkbeelden worden versterkt door de echokamers van de sociale media. Het wordt je van alle kanten moeilijk gemaakt om je om te keren en je aandacht naar elders te richten.

Bekeringsstrategieën

Wat kunnen we doen? Ik zie op dit moment drie mogelijke ‘bekeringsstrategieën’ die verbonden zijn aan (geloofs)praktijken die ons kunnen helpen om onze aandacht te richten op het goede leven voor allen. Dat zijn het bewaken van ons hart, het vinden van bedding in (geloofs)gemeenschappen en het bemoedigen van profetische stemmen en plekken.

Ten eerste het bewaken van ons hart. Daarmee bedoel ik eigenlijk het waarborgen van contemplatieve ruimtes. Het gaat dan om het opzoeken van de stilte en oefenen in onderscheidingsvermogen in intellectuele en spirituele zin. De veertigdagentijd biedt ons ook een mooie uitnodiging om naar Pasen toe te leven. Met het bewaken van het hart draag je zorg voor jouw innerlijke bedding en ontstaat er ruimte voor nieuwe verhoudingen tot jezelf en jouw medemens. Dat betekent dat je je minder laat leiden door de waan van de dag en tegelijkertijd ook aanraakbaar blijft zonder van je stuk te raken.

Ten tweede het vinden van bedding in een (geloofs)gemeenschap waar je je thuis voelt. Het is noodzakelijk om die bedding te vinden. Een gemeenschap waar je veilig bent en waar je uitgedaagd wordt om nieuwe grenzen te verkennen. In haar boek Kwetsbaarheid omhelzen. Gemeenschappen met een hart geeft theoloog Christa Anbeek mooie bouwstenen voor zulke gemeenschappen, zoals bijvoorbeeld het leren om vrijmoedig te spreken en meerstemmig te luisteren. 

Ten derde het bemoedigen van profetische stemmen en plekken. Die staan bijna altijd apart. Dat is vaak ook nodig want dat zorgt ervoor dat ze vrijuit kunnen spreken en handelen. We kunnen leren om profetische stemmen en plekken te onderscheiden en hen met hart en ziel te bemoedigen. Ik denk bijvoorbeeld aan collega theoloog-econoom Jan-Jorrit Hasselaar als ambassadeur van de SIRE campagne van hoop, die samen met anderen publieke ruimte schept voor innerlijke verandering. Ook moet ik denken aan stichtingen en organisaties zoals de Pauluskerk en Stichting LOS in Rotterdam, Stem in de Stad in Haarlem of Refugee Project Maastricht en vele anderen die zich blijven inzetten voor stemmen en perspectieven uit de marge. Laten we luisteren naar wat zij opdiepen en hen moed inspreken.

Mocht je dit nu allemaal hele grote thema’s vinden, dan raad ik je ook aan om een Rondje Zachtheid in jouw stad of dorp te organiseren of zo’n rondje zachtheid mee te lopen. Dit is een prachtig initiatief van voormalig Troostdichter Boudewijn Betzema. Ontmoet een ander mens, adem diep in en uit, kijk om je heen naar leven dat leven wil en ondanks alles onstuitbaar is.

Dit artikel verscheen eerder in AdRem, het maandblad van de Remonstranten.

Rachelle van Andel

Rachelle van Andel

Filosoof en theoloog

Rachelle van Andel is predikant van Vrijburg Amsterdam met speciale aandacht voor jeugd en jongeren namens de VVP. Eerder was Rachelle …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.