Ik ontmoette deze jonge vrouw afgelopen oktober in Den Haag. Ze had donker haar en donkere ogen en werd niet alleen door mij, maar door een volle zaal gadegeslagen tijdens het Indian Film Festival The Hague. Op het doek zag ik Enemy of the reich: The Noor Inayat Khan Story, een docudrama over haar aangrijpende leven dat begon in 1914 in Moskou en veel te vroeg eindigde in een concentratiekamp in Dachau in 1944.
Het vertonen van de film in Nederland is onderdeel van ‘De vrijheid van Noor Inayat Khan’, een project dat in 2015 is gestart door Aya Johanna Daniëlle Dürst Britt met als doel het levensverhaal van Inayat Khan bekender te maken. Noor Inayat Khan was een jonge vrouw van Indiaas-Amerikaanse afkomst en in de Tweede Wereldoorlog de eerste vrouwelijke draadloze radio telegrafist die door de Britse geheime dienst vanuit Londen naar Parijs werd gestuurd. In de projectbeschrijving van Dürst Britt staat verder:
“In 1942 was de Special Operations Executive (SOE), een geheime dienst in London, dringend op zoek naar tweetalige rekruten om uit te zenden naar bezet Frankrijk. Vrouwen werden actief benaderd voor verzetsactiviteiten bij gebrek aan voldoende mannelijke kandidaten (ook in Nederland). Noor Inayat Khan werd onderdeel van de SOE en vloog na maanden intensieve training als Brits geheim agente voor een levensgevaarlijke missie naar Parijs. Een week na aankomst bleek driekwart van dit netwerk opgerold door de Gestapo. Noor stond er onverwachts alleen voor. Haar meerderen verzochten haar terugkeer, maar Noor bleef en blies het verwoeste netwerk nieuw leven in. Uiteindelijk was het niet de Gestapo, maar jaloezie van een vrouw uit het verzetsnetwerk wat Noor haar vrijheid en uiteindelijk haar leven kostte.” In de film wordt Noor dood geschoten in het concentratiekamp van Dachau. De werkelijkheid was nog wreder. Voor het fatale schot werd ze eerst ernstig misbruikt en gemarteld.
Noor Inayat Khan is niet alleen een opmerkelijke naam in de gebruikelijke lijstjes met helden. Dat geldt ook voor haar belangrijkste karakterkenmerken. Ze wordt omschreven als zachtaardig, dromerig, idealistisch en creatief (voor de Tweede Wereldoorlog was ze schrijfster van kinderverhalen). Dit zijn woorden die we lang niet altijd gebruiken om een held mee te typeren.
Het verhaal van Noor Inayat Khan, haar verrassende afkomst (dochter van een Amerikaanse vrouw en een Indiase vrijzinnige moslim) en vooral haar moed en daden, werpen een ander perspectief op helden in de Tweede Wereldoorlog. Haar verhaal geeft aan hoe wijd verspreid de redenen en achtergronden waren van de mensen die zich aansloten bij het verzet en hier hun leven voor gaven. Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk herdenken Inayat Khan op verschillende manieren. In Nederland is ze nog onzichtbaar in de geschiedenisboeken.
Er zijn van die momenten in het leven waarop een willekeurige groep mensen spontaan begint te klappen zonder dat dit is afgesproken. Bij een geslaagde landing na een lange vlucht vol turbulentie. Als iemand in een vlaag van levensvreugde spontaan begint te zingen in een volle metro. Of na het zien van een verpletterende film in de bioscoop. Het zijn kleine magische momentjes die je nooit kan regisseren als je het zou willen. Het meest pure applaus. Applaus waarvan je zou willen dat verborgen helden zoals Noor Inayat Khan het alsnog in ontvangst konden nemen.
Meer informatie over het project: http://noorinayatkhan.org/over-het-project/
Bedankt dat je deze info deelt. Was maar waar dat alles id geschiedenisboeken te vinden was. Goed dat je de geschiedenis zelf opzoekt. We weten nu dat we dat zelf moeten doen. Dat ze door een vrouw verraden is, verbaast mij niets. De krabbenmentaliteit kennen we. Misschien moeten we die af en toe bespreken.