Wanneer is dit conflict begonnen? Weten we dat nog? Begon het in 1882 met een eerste immigratiegolf van Joden uit Oost-Europa naar het Heilige Land? Werd de woede van de Arabieren in Palestina ontstoken toen in Leipzig en in Wenen in 1896 de ‘vader van het moderne zionisme’ Theodor Herzl zijn boekje Der Judenstaat liet verschijnen? Der Judenstaat, een Versuch einer Modernen Lösung der Judenfrage wordt nog steeds beschouwd als een van de belangrijke documenten die hebben geleid tot de latere oprichting van de Staat Israël.
Was het de wereldwijde belangstelling voor het eerste Zionistische Wereldcongres een jaar later, in 1897, in Bazel waardoor de Arabische machten zich verzamelden tegen een op te richten Joods thuisland? Was het het negeren van de waarschuwende brief van de Jeruzalemse rabbijn Josef Chaim Sonnenfeld (1848-1932) aan het adres van de zionistische voormannen aan het begin van de twintigste eeuw? In die brief riep de rabbijn op te waken voor een conflict met de autochtone Arabische en Palestijnse bevolking van het oude Palestina. Was het dit niet luisteren naar deze goede raad waardoor talloze geweldsescalaties ontstonden?
Eigenlijk is het niet zo relevant meer om terug te kijken wanneer en door wie het allemaal begonnen is. Duidelijkheid en helderheid over de volgorde van de dramatische gebeurtenissen van de afgelopen 180 jaar zullen nog steeds geen oplossing aandragen om tot een veelbelovende vrede te komen. Ja, 180 jaar. Want zo lang geleden waren er al conflicten tussen de Arabische en Joodse inwoners van het oude Palestina. Het pogrom in het in noord Israel gelegen stadje Safed in 1834 wordt gezien als zo een uiting van het conflict. En ook dat conflict was niet de eerste confrontatie in de geschiedenis van Safed.
180 jaar geweld plaatst onze Nederlandse perceptie van een heel lange oorlog, de tachtigjarige oorlog, in de schaduw.
Terug blijven kijken naar het ontstaan van het conflict zal allang geen eenduidend antwoord meer geven op de vraag of de datum 14 mei 1948 moet worden gezien als de ‘Oprichting van de Joodse Staat Israel’ of als ‘Al Nagba’, de catastrofe, zoals een groot deel van de Arabische bevolking de afloop van de bevrijdingsoorlog toen noemden.
Terug blijven kijken zal niet meer zichtbaar maken wat en wie nu de oorzaak was van het ontstaan van het conflict. Achterom blijven kijken zal elke oplossing naar een noodzakelijke vrede in de weg blijven staan. Meer dan honderd jaar oorlog heeft geen oplossing gebracht. De enige oplossing die nog kans maakt is honderd jaar vrede.
In 1917 stuurde de Britse minister van buitenlandse zaken Arthur James Balfour een brief naar de Joodse gemeenschap met de boodschap dat de regering van het Verenigd Koninkrijk de plannen voor het vestigen van een Joods nationaal tehuis in Palestina ondersteunt. Een van de vooraanstaande geestelijk leiders van de grote Joodse gemeenschap in Oost-Europa, rabbijn Israel Meir Kagan (1839-1933), noemde deze brief, de zogenaamde Balfour Verklaring, destijds ‘een glimlach vanuit de hemel’.
Nu honderd jaar later zou het velen boeien om te weten of in de hemel die glimlach nog aanwezig is.
Heel aannemelijk is dat in ieder geval de tragiek van ook de laatste vier doden en al die andere gewonden, net als de tragiek van de naasten rond de dader van deze aanslag en van al die eerdere heftige confrontaties rond het conflict, geen glimlach in de hemel maar tranen te weeg brengen. Hemelse tranen die ons mensen smeken alsjeblieft op zoek te gaan naar de mogelijkheid om een einde te maken aan deze vreselijke vijandschap.
De vijandschap duurt al veel te lang en blokkeert de heilzaamheid van een vrede.
Terugkijken helpt niet. Vooruitkijken wel. Oorlog heeft niets opgelost. Vrede gaat dat wel doen.
Stel voor om het oog om oog, tand om tand principe uit de Tenach los te laten. Zien in de praktijk dat het 10 ogen en 10 tanden zijn die in de vergeldingsactie wordt gebezigd. Hanteer liever het principe wat Jezus als joodse rabbi de schriftgeleerden, farizeeers, discipelen en hoorders leerde: keer ook uw andere wang toe.
Een duurzame vrede – en dat is veel meer dan de afwezigheid van oorlog! – kan men niet afdwingen of opleggen; de partijen zullen er in vrijheid van binnenuit zichzelf voor moeten kiezen. Vooruitkijken alléén lost het probleem dus niet op. De angel moet uit het conflict en de animositeit tussen de betrokken volkeren.
Vooruitkijken moet daarom tevens gepaard gaan met erkenning van het leed dat de Palestijnen is aangedaan, m.n. door de heersers, de gedogers en financiers die het ontstaan en de uitbouw van de Staat Israël mogelijk hebben gemaakt. En dus van schulderkenning voor de ontstane situatie. En dan doel ik op erkenning van schuld door de westerse mogendheden zonder ruggengraat en feitelijke zwaardmacht sinds WO I: Amerika, Engeland, Frankrijk m.n. en de leden van de Volkerenbond resp. Verenigde Naties die na WO I het bestuursgezag uitoefenden in Palestina en directe omgeving. Zij hebben bedrog gepleegd t.o. de Arabische volken/stammen en geen effectief paal en perk gesteld aan het geweld van alle betrokken partijen. De joodse settlers, vluchtelingen, immigranten hebben daar handig gebruik van gemaakt in hun doodsnood.
De situatie is nu niet meer terug te draaien. Van politici hoeft men echter nooit schulderkenning te verwachten. Zelfkennis en nederigheid is in die kringen zeer schaars omdat ze bang zijn voor de reactie van hun kiezersvolk vanwege de boodschap die ze hen moeten brengen: ‘wij politici en onze voorgangers hebben er recent en of in het verleden een puinhoop van gemaakt en nu moeten jullie kiezers betalen/bloeden voor onze tekortkomingen’. Het volk dat dit accepteert ben ik in de geschiedenis nog nooit tegengekomen; men zal eerder in opstand komen tegen de politici/heersers, en hen afzetten of niet herverkiezing!
Dus is de enige oplossing: de aanleiding voor onvrede en geweld wegnemen door ruime materiële compensatie aan de slachtoffers, de Palestijnen, op legaal verkregen grond buiten Israël. En dat namens het schuldige westen, door een instantie die boven de schuldige partijen staat.
Zolang de westerse wereld daar niet aan wil, zolang zal er oorlog en terreur blijven voortbestaan van alle partijen die zich ingegraven hebben in het Midden-Oosten, met vele onschuldige slachtoffer tot gevolg. Helaas.
Mooi Lody. Terugkijken heeft geen zin. Het stellen van de schuldvraag evenmin. Alleen het heden telt en een zoektocht naar verzoening.
Ik ben het erg eens met Lody van de Kamp. Ik denk dat een vraag hierna wel is en die voor theologen bijzonder relevant is: wie zijn het binnen hun religies die dit conflict in stand houden en wie hebben in de loop van de tijd wegen gewezen om eruit te komen en hoe ontdekken en versterken we dat geluid opnieuw en bij elkaar?
Ik denk, aan Joodse kant, aan de beroemde brief van Judah Magnes ‘Like all the nations?’ en zijn pleidooi voor het Homeland zionisme, het 19e eeuwse nationalisme voorbij. Aan ‘de wet van de normaliteit’ van de joodse humaniste Hannah Arendt en aan Eretz Israel, het spirituele en morel project van Martin Buber een vriend van Magnes. Maar ook aan de kritek van Leibowitz die Ben Goerion verweet dat de staat Israël niet het recht heeft uit te maken wie een jood is, ook hij staat, als vloekprofeet, nog overeind.
Ze lijken weg gevaagd door een geschiedenis, waarin het theocratisch traditionalisme van vader en zoon Kook dat later ook de rechtse seculiere partijen heeft doordesemd, de overhand ijkt te hebben gekregen. Maar, er zijn nog steeds Rabbi’s for Human Rights, Hand in Hand schools, Breaking the Silence , opgericht door een orthodoxe Israelische joodse oud-militair Yahuda Shaul, enz.. enz. Het andere Israël bestaat, we moeten het alleen willen zien en steunen.
Er zijn aan christelijke kant christen-zionisten die eer bewijzen aan de staat, alsof het teruggekeerde Messias zelf is, maar er zijn ook Palestijnse, christelijke bevrijdingsgtheolgoen zoals Naim Ateek en Mitri Raheb die tot dialoog in staat zijn en die ondanks hun schreeuw om recht, hun Palestijnse identiteit niet verafgoden.
Aaan islamitisch-Palestijnse kant zijn er IS-achtige figuren, maar terroristen die kerken aanvallen, vind je ook onder settlers, maar er zijn ook moslimtheologen die de aarde of welk stukje daarvan ook, juist niet opeisen, omdat de aarde van God is (Hanafi, Dabashi e.a.) Mijn voorstel: laat de mensen van goede wil uit de drie religies samen komen om in dit conflict de handen ineen te slaan en samen grensgangers te worden.
Theologen hebben altijd al in een eigen universum vertoefd vol projectie van eigen verlangens, behoeftes; illusies en psychedelische ervaringen door uithongering (ascese) enz. Dat zij de werkelijkheid niet zien, valt hen daarom niet erg te verwijten; hij/zij kan nu eenmaal niet anders. Maar dat sociologen de werkelijke trends in de samenleving niet meer zien, dat geeft te denken over hun wetenschap. Misschien toch ook wel begrijpelijk: ze registreren slechts, en kennen daar voorspellende waarde aan. Ze bedienen zich daarvoor in toenemende mate van dezelfde technologie als de maatschappij die ze zeggen te bestuderen: big data analyse, algoritmen, statistiek, logica en wiskunde. Voor het echte leven en levende, positieve psychologie is daar überhaupt geen plaats. Zelfreflectie en zelfkritiek is onder (natuur-)wetenschappers ook nooit een sterk onderwerp geweest de laatste 40 jaar. De homo universalis er er zelfs met een vergrootglas niet meer te vinden. Ze hebben dan ook een blinde vlek voor de huidige trend richting eenvoud, versimpeling, afwijzing van subtiliteit en nuance enz. Een trend die altijd slechts de gevestigde belangen en rechten bedient, want zij hebben bij meer nuancering altijd iets te verliezen qua status, inkomen en macht. De slachtoffers van de grofheid in waarneming en oordeel hebben ook nu weer het nakijken.
Verder dan pappen en nathouden, uitstel van oplossingen zijn de sociale wetenschappen en de theologie overigens de afgelopen eeuw ook niet gekomen. Wat schiet de wereld dus op met hun in een omhaal van woorden verpakte ‘analysen’? De journalistiek bijvoorbeeld – toch bedoeld voor het vertellen van het hele verhaal! – heeft dan ook al tijden een andere afslag genomen, en is verworden tot spreekbuis van de ongenuanceerden, de anti-intellectuelen, de versimpelaars. Zie de Pauws, Wittemannen, Jineks, Twan Huyssen etc. – zij laten mensen zelden uitspreken, en dringen hun eigen kortzichtige meningen keihard op aan de kijkers – en het toenemende aantal columnisten die hun als waarheid gepresenteerde mening dagelijks onweersproken mogen etaleren en ventileren in de publieke ruimte, op teevee en in kranten. Twitter, Facebook enz. doen de rest; in steeds kortere statements (140 tekens) moet men zijn zienswijze verpakken. Van de nuance en de reflectie die systematisch altijd meerdere kanten wil belichten blijft van de weeromstuit zo dus niets over. Uiteindelijk moet dat alles onvermijdelijk en natuurnoodzakelijk wel uitlopen op verbaal en fysiek geweld. Verwonderen we ons daar maar niet over. Wie slechts één uitleg kent – wil kennen en accepteren – voelt op den duur altijd toenemende onlust bij alles wat daar aan tornt. Voor de eigen innerlijke rust zal men daarom uiteindelijk ten strijde trekken tegen al wat afwijkt van het simpele en vertrouwde – het vermeende gevaar van twijfel en halt houden voor alle complexiteit etc. dat het leven, de zielenrust der goegemeente zou bedreigen – en het conflict c.q. de oorlog wordt een feit! De toenemende invloed van een bepaalde godsdienst, én regeringsleiders die de hoogste waarheid in pacht menen te hebben, daartoe zelfs de pers willen gaan muilkorven en vervangen door eigen propaganda, versterkt die trend alleen maar richting dictatuur en fundamentalisme door populisten of simplisten.
Het is dus niet zo gek dat sommigen voorspellen dat er een nieuwe ijstijd of kladderadatsj in aantocht is in de westerse wereld – te beginnen in het Middenoosten – nu de Trumps en Netanyahus aan de macht zijn, en onder andere PVV, AfD, UKIP plus FN in de rij staan om die mannen in bot en dictatoriaal gedrag en machtspolitiek te kopiëren op ons continent.
Sociologen en theologen c.q. de clerici met hun hersenspinsels hebben in het verleden weinig bijgedragen aan de culturele en economische ontwikkeling en verheffing van de mensheid; de Verlichting hebben ze vrijwel altijd massief afgewezen én tegengewerkt zo ver en vaak als ze maar konden! Ook nu hebben ze zeker het nakijken, want zij hebben door gebrek aan eerlijke zelfkritiek en alzijdige (zelf)reflectie eenvoudig de boot c.q. centrale trends in de samenleving anno 2017 wederom gemist. Helaas. Het lijkt wel ingebakken in hun metier, en ze hebben het maar niet door. (Is dat dus wel wetenschap?) “In iedere familie is echter altijd wel zo’n oom met superioriteitswaan en vol zelfoverschatting die je gewoon maar moet laten kletsen”, want zijn ‘oplossingen’ zijn nooit meer dan wishful thinking voor tussen de schuifdeuren van zijn eigen woning. Toch? Het kan verkeren!