Intolerantie en wantrouwen?
Een eerste opvallend element is dat de fact check begint met de veronderstelling dat “bijna de helft van de moslims intolerante opvattingen heeft” en dat dit “ruim geboekstaafd” is in verscheidene onderzoeken. Over welke onderzoeken het hier gaat wordt niet verduidelijkt. Later in het artikel komen verscheidene rapporten aan bod, maar deze bevestigen die veronderstellingen helemaal niet. Ook een niet vermeld grootschalig onderzoek, zoals het Nederlandse TIES-onderzoek dat ook heel wat attitude-onderzoek deed onder de tweede generatie Marokkanen en Turken in Europa spreken dergelijke veronderstellingen tegen.
Vervolgens worden enkele cijfers aangehaald uit een onderzoek dat voorheen door Koopmans zélf werd uitgevoerd, waarvan de methodologie trouwens behoorlijk wat twijfel opwekte, aangezien het om een louter telefonische enquête ging met multi-interpretabele vraagstellingen. Dat onderzoek zou bijvoorbeeld aantonen dat 45 procent van de moslims in zes Europese landen van mening is dat men joden niet kan vertrouwen (vs. 8 procent van de christenen). Gesteld dat we de correctheid van dat percentage aanvaarden, dan nog spreekt het niet voor zich. Een breder perspectief is immers noodzakelijk. Het Pew Onderzoek uit 2006, dat wat later in de ‘fact check’ aan bod komt, laat bijvoorbeeld zien dat in Groot-Brittannië zo’n 56% van de niet-islamitische respondenten vindt dat Moslims niet eerlijk zijn (en dus vermoedelijk ook vinden dat ze ‘niet te vertrouwen’ zijn). In Frankrijk is dat 64% en in Duitsland 52%.
Steun voor extremisme?
In een volgende stap zoomt het NRC-artikel dieper in op de eigenlijke vraag: “Maar vinden 50 miljoen moslims geweld tegen burgers acceptabel om de islam te verdedigen?”
Eén van de eerste twee onderzoeken die worden aangehaald op zoek naar een antwoord is een Deens onderzoek waaruit zou blijken dat “17 procent van Deense moslims bereid [zijn] om jihadi’s die worden gezocht door de politie te laten onderduiken.” Hoewel zoiets inderdaad geïmpliceerd wordt in dat onderzoek, voegt het rapport zelf daar meteen enkele zinnen aan toe die dat cijfer meteen sterk nuanceren. Zo schrijven de onderzoekers:
We geloven niet dat [dit percentage] een basis biedt voor de conclusie dat ongeveer 15% van de Deense moslims uit de leeftijdscategorie van 15 tot 30 jaar daarmee hun sympathie of steun voor moslimterroristen uiten. (…) Het zou best kunnen dat de selectie van de meest extreme antwoorden een uiting zijn van protest, die laat zien dat de respondent eigenlijk vooral ‘rebels’ is, veeleer dan een individu die radicale moslims genegen is.
The Denmark School
Volgens de onderzoekers is op dit vlak dan ook grondiger onderzoek nodig eer we de cijfers afdoende kunnen interpreteren.
Ook de vraagstelling zelf maakt dat duidelijk. Er werd immers niet gevraagd of men een ‘extremistische jihadist’ zou laten onderduiken. Wel werd gevraagd of men een ‘heilige strijder’ zou helpen die op de vlucht is voor de politie. Het is natuurlijk best mogelijk dat dergelijke bewoordingen sommige respondenten doen veronderstellen dat het om iemand gaat die een rechtvaardige, defensieve strijd tegen onrecht en onderdrukking voert, zoals men toch impliciet mag verwachten van een ‘heilige’ strijder. Dat zou hun antwoord in een totaal ander perspectief plaatsen.
Welk geweld?
Ook in het verdere verloop van het artikel wordt geen enkel onderscheid gemaakt tussen ‘verdedigend geweld in geval van onderdrukking of verzet tegen agressie’ en ‘aanvallend geweld uit machtswellust’. Meer nog, de ‘aanvaarding van geweld’ wordt sterk gekoppeld aan ‘de aanvaarding van zelfmoordaanslagen’. Het gevolg daarvan is dat het NRC artikel vooral de indruk wekt dat grote groepen moslims bereid zijn om geweld te plegen – desnoods via zelfmoordaanslagen – louter en alleen omdat hun religie daartoe oproept.
Er wordt opnieuw behoorlijk wat onderzoek bijgehaald om dat te staven. Ditmaal vooral onderzoek van het gerenommeerde Pew Research Center . Maar blijkbaar werd Koopmans interpretatie van de gerefereerde onderzoeken zonder veel verdere kritische reflectie overgenomen en werd weinig moeite gedaan om na te gaan wat er werkelijk in de rapporten staat.
Wie immers naleest welke onderzoeksresultaten aanleiding geven tot het idee dat moslims heel wat geweld legitimeren, dan blijkt het om de antwoordpercentages te gaan bij de vraag:
Sommige mensen denken dat zelfmoordaanslagen of andere vormen van geweld tegen burgerslachtoffers gerechtvaardigd zijn om de Islam van haar vijanden te verdedigen. Andere mensen geloven dat, wat de reden ook is, dergelijk geweld nooit kan gerechtvaardigd worden. Vind jij persoonlijk dat dit soort geweld om de islam te verdedigen, soms te rechtvaardigen valt, zelden te rechtvaardigen valt of nooit te rechtvaardigen valt?
Pew Research Center
Opvallend in die vraagstelling is dat meermaals wordt verduidelijkt dat het om verdedigend geweld gaat en helemaal niet per definitie over zelfmoordaanslagen. Anders gesteld, de vraag kan ook geïnterpreteerd worden als: ‘indien leden van jouw geloofsgemeenschap worden aangevallen, vind je het dan gerechtvaardigd dat men zich met geweld verdedigt – en daarbij soms burgerslachtoffers maakt?’ Zo gesteld klinken de antwoorden erop al helemaal anders.
Men kan eventueel opmerken dat de Pew-vraagstelling ‘islam’ in het algemeen vermeldt en niet ‘moslims’ of ‘leden van de islamitische gemeenschap’. Maar het feit dat de antwoordpercentages bijzonder sterk stijgen in landen die zelf conflictgebieden zijn of die vlak naast oorlogsgebieden liggen, doet uitlichten dat de respondenten de vraag vermoedelijk wel op zo’n manier begrijpen.
Hoe gewelddadig zijn moslims ten opzichte van andere groepen?
Wanneer we de ‘Vijftig miljoen moslims accepteren geweld’ van de AD-krantenkop vanuit die optiek opnieuw in een breder kader plaatsen, krijgen we een heel ander beeld te zien. Het Gallup onderzoekscentrum nam in 2010 een enquête af rond de mate waarin inwoners van de VS geweld legitimeerden. Daaruit bleek dat Amerikaanse moslims minder geneigd waren om geweld op burgers goed te keuren dan mensen met andere levensbeschouwingen. Zowel wanneer men vroeg of het soms gerechtvaardigd kan zijn dat burgers gedood werden om militaire reden, als wanneer men vroeg of het soms gerechtvaardigd kan zijn dat niet-militaire individuen en groeperingen burgerslachtoffers maken, antwoordden christenen, joden, mormonen en niet-gelovigen veel vaker bevestigend.
Daarbij aansluitend blijkt uit enquêtes van datzelfde Gallup onderzoekscentrum dat de meerderheid van de inwoners in de VS het gebruik van atoomwapens goedkeurt. Enkele dagen na het werpen van de atoombommen in Hiroshima en Nagasaki keurde 85% deze acties goed. In 1995 bleek dat na nieuwe enquêtes nog steeds 59% te zijn.
Dit alles is uiteraard geen poging om te verdoezelen dat er binnen de islamitische wereld extremistische ideeën zouden bestaan of te negeren dat sommige moslims er een gewelddadige visie op na houden. Uiteraard vind je ook onder de wereldwijde moslimbevolking een, al dan niet grote, groep mensen die, zoals de titel van de NRC.nl fact check het stelt, “geweld accepteren”. Alleen is de wereldwijde moslimbevolking op dat vlak hoegenaamd niet uitzonderlijk.
De ethiek van feiten en cijfers
Niet enkel de uitspraak van Ruud Koopmans maar ook de ‘fact check’ van de NRC zorgen dus voor een zorgwekkende framing. Niet omdat de uitspraak op zich fout is, maar omdat ze een problematische lading krijgt wanneer men de noodzakelijke nuances negeert, wanneer men niet aangeeft over welk soort geweld men spreekt en wanneer men inzichtelijke vergelijkingen achterwege laat. Dan doet men het immers uitschijnen alsof er zich onder moslims een ongekend en uiterst ontvlambaar gewelddadig gedachtegoed ontwikkelt dat de veronderstelde vredelievendheid van andere gemeenschappen in gevaar brengt. Zoiets wordt extra wrang wanneer men vaststelt dat een groot deel van de geciteerde onderzoeksinstituten uiteindelijk geheel andere conclusies trekken.
Media is nu eenmaal zelden een neutrale aangelegenheid. Men kan zich in een kleedje van wetenschappelijkheid en feitelijkheid proberen te hullen, maar dat neemt niet weg dat men steeds ook een boodschap brengt. En die boodschap kan zowel demoniseren als bevragen, zowel viseren als verhelderen. Want net zoals interpretaties van religieuze teksten allerhande morele kanten uit kunnen, kunnen interpretaties van cijfers en statistieken dat evenzeer.
Dat soort cijfers zegt op zich niets, daar word ik niet anders van. Dan moet je dat vergelijken met andere groepen en in andere tijden, om een oordeel te kunnen geven of het hier om veel of weinig gaat. Kijk naar vuurwapenbezit, en het gebruik ervan in bepaalde landen. En mijn vraag is dan: geweld door wie? door het leger? Zoals het er nu staat kan het evengoed gelezen worden als ‘van de 1 miljard moslims zijn 950 miljoen overtuigde pacifisten’.
Ik kom in de tekst gelukkig de meest elementaire kritiek tegen die mogelijk is, zij het in wat andere bewoordingen:
Wie binnen gepolariseerde verhoudingen vragen gaat stellen krijgt vanzelf gepolariseerde (“rebelse”) antwoorden. En dat maakt uitkomsten nietszeggend tenzij je ze vergelijkt met een adequate controlegroep. Dat laatste heeft Koopmans methodologisch inadequaat aangepakt: christen-fundi’s zijn nauwelijks object van conflict of polarisatie en daarmee valt de grond onder conclusies weg.
Dat naast alle kritiek die mogelijk is op validiteit van definities en vraagstellingen, en er blijft weinig over dat het NRC-predikaat “klopt” verdient.
Het gaat er niet zozeer om hoe groot of klein nou de minderheid van de mensen is die geweld willen gebruiken. In WOII wilde het grootste deel van de Duitsers eigenlijk ook geen oorlog, maar hun mening was door het geweld dat door een relatief kleine groep (een paar tienduizenden) werd toegepast, irrelevant geworden.
De door u genoemde onderzoeken hebben alle plaatsgevonden in Europa en Amerika. Dat kun je dat niet zonder meer doorrekenen naar de wereldmoslimgemeenschap.
Levensomstandigheden, levenswijze en politieke omstandigheden zullen in andere delen van de wereld andere uitkomsten geven.
Ook zou ik graag geïnformeerd worden over de verhonding tussen die 50 miljoen en de totale moslimbevolking.
Mij dunkt dat ook deze factcheck een zeer beperkte is.
Als mensheid hebben we te maken met geestelijke, verleiders, ziekmakers, verkrachters of we nu wel of niet geloven. het zijn nu nog Gods en onze tegenstanders, die niets liever willen als Gods schepselen en schepping vernietigen., Als mens hebben we dat vaak zelf niet door. zulke anquête’s, werken, er ook aan mee om mensen tegen elkaar op te zetten, chaos te zaaien, mensen uit elkaar drijven, in de Bijbel word ook gewaarschuwd dat we heel moeilijke tijden kunnen verwachten, maar deze machten zullen dit uiteindelijk niet winnen, we zijn op weg naar een volmaakte wereld, die komt als de boodschap van liefde en genade is doorgegeven aan ALLE MENSEN
voor meer uitleg zie de site http://www.dewwaaromsvanhetleven.nl
wat ik me dan ook afvraag: hoeveel westerlingen zouden niet, afhangend van omstandigheden, hun westerse (zogenaamde) vrijheid en (zogenaamde)demokratische verworvenheden met geweld (dus inzet van wapens) willen verdedigen tegen, pakweg, communisme, IS, Pol Pot of andere reele of vermeende dreigingen uit het oosten??? Ik schat dat dat neerkomt op 95% (want verstokte pacifisten blijf je hebben). En als dat niet zo was, zouden we de ministeries van (zogenaamde) defensie direct af mogen schaffen!
Nu vraag ik me af waarom men dit onderzoek (of de visie erop door het NRC) hier publiceert. Ja, ok en dus?
Inderdaad is 50 miljoen op 1 miljard moslims wereldwijd niet wereldschokkend. Verder is het ook niet heel vreemd dat als ’s lands belangrijkste religie wordt bedreigd dat men zich verdedigt. Overigens met middelen die vaak door westerse banken/mogendheden worden gefinancierd.
Kortom dit onderzoek voegt niet echt veel toe.