Zo ben ik zelf bijvoorbeeld dol op de geloofsbelijdenis van Chalcedon. Die belijdt: ‘één en dezelfde Christus, Zoon, Heer, Eniggeborene, in twee naturen, onvermengd, onveranderd, ongedeeld, ongescheiden’. De ene Christus heeft twee naturen die niet vermengd zijn maar ook niet gescheiden. Daar loop ik op stuk. Mijn denkraam ontploft. En kijk, door de kieren kan dan – meestal terwijl ik bezig ben met andere dingen – goddelijk licht binnenvallen. Dat is spannend. Wat heet, ontzagwekkend. Dogma’s zijn niet bedoeld om in te geloven maar helpen het geloof mogelijk te maken. Ik geloof omdat het absurd is, zei een kerkvader en hij stak een stuk brood in zijn oor.
Vrijzinnigen zijn mij niet dwaas genoeg. Te rationeel. En als ze al dat denkgedoe beu zijn geworden, duiken ze in het andere uiterste van het emotionele schuimbad van new age. Ze betalen fors om een dag lang de stem van de apostel Paulus te horen uit de mond van een vrouw die minstens zo dwingend is als het meest absoluut genomen dogma. In de kerk doen vrijzinnigen heel weinig aan liturgie maar nu schrapen ze ineens uit allerlei verre hoeken rituelen bij elkaar. De opstanding schrijven ze af als een onmogelijk dogma (wat het ook is, dat is precies de waarde ervan) maar nu raken ze niet uitgeklept over bijna-dood ervaringen. Op mij komt zulke esoterie over als niet veel meer dan voorspelbaar wensdenken.
Met vrijzinnigen val je van de ene gaap in de andere. Hoe komt dat? Ik vermoed omdat ze niet vrij zijn van hun ik. Ze zien vrijheid als autonomie, zelfbeschikking. ‘Ik kies ervoor om dit wel of niet te geloven’, zeggen ze. Maar zolang het ‘ik’ kiest en dus in controle blijft, kan er nooit iets wezenlijk nieuws gebeuren, iets wat je niet zelf had kunnen wensen of bedenken.
In echt geloof wordt het ‘ik’ eenvoudig opzij geschoven. Niks keuze. Kijk maar naar het Pinksterverhaal: de apostelen raakten ‘buiten zichzelf’, buiten hun begrensde ik. Ze gingen stotteren in vreemde talen zodat men dacht dat ze dronken waren, ze deelden hun bezittingen met elkaar, genazen mensen zonder daarvoor een tarief te rekenen (dat was het echte wonder), overbrugden de scheiding tussen mensen op grond van ras, geslacht, sociale positie of nationaliteit en gaven zo nodig hun leven prijs aan de dood. Uiterst merkwaardig. Wat een vrijheid. Die apostelen kregen de Geest niet; nee, de Geest kreeg hén.
Maar waar blijven zo onze zelfsturing, zelfbeschikking, autonomie?
Steek die maar in je oor.
Suurmond, we love you! Hoe jij elke keer weer groepen gelovigen op hun kop geeft… heerlijk. Vooral omdat we weten dat je het goed bedoelt!
Beste heer Suurmond,
Heeft u zich ook verdiept in Het Apostolisch Genootschap, verreweg de grootste van de vrijzinnige gemeenschappen in Nederland?
Karl Rahner zei al dat dogma’s zijn als straatlantaarns. Ze verlichten de weg, maar alleen dronkaards grijpen zich eraan vast.
Waaraan een goede vriend van me nog toevoegde: “en alleen honden pissen er tegenaan” 😀
Dat is inderdaad wel een probleem binnen de vrijzinnigheid, regelmatig te grote nadruk op de ratio. Maar mystiek is er ook al heel lang vindbaar en vaak is er ruimte voor nieuwe vormen, zoals Sacred Dance en Bibliodrama. En ik hoor echt geen boe-geroep na een dienst waarin het over ons geknakt zijn gaat (geïnspireerd op Smijtegelt), integendeel.
Maar is de vrijzinnigheid hierin zo anders dan veel PKN gemeenten? Nu ik regelmatig voorga in zowel vrijzinnige gemeenten als PKN is het mij opgevallen dat de verschillen zo klein zijn. Ruimte voor de ervaring is belangrijk en dat betekent dat je als voorganger zelf ook met de billen bloot moet. Want hoe kun je met je verhaal anderen raken als je jezelf niet wilt laten raken?
Deze blogtekst zelf is vooral erg saai.
Geweldig genoten van de column van collega Suurmond. De wijze waarop hij virtuoos zijn pen hanteert en jongleert met taal is van een grote klasse. Maar meer nog bewonder ik zijn, zoals een goed columnist betaamt, zeer grote duim. De zuigkracht waarmee hij, gebruik makend van die duim, de lades boordevol gepropt met vrijzinnige vooroordelen uit de religieuze kast trekt, is bewonderenswaardig. Zo beeldend beschreven, dat ik als in een slapstick alle ‘vrijzinnige kledingstukken’ bijna letterlijk zonder richting of doel in het rond zag zwieren: tot in mijn oor. Chapeau!
Wel eens. Vooral het paradoxale rationalisme van het ervaringschristendom herken ik: geloof transparant willen maken en als dat niet lukt zelf gaan beunhazen en knutselen. En het van de regen (orthodoxie) in de drup (esoterie) komen is ook herkenbaar.
“één en dezelfde Christus, Zoon, Heer, Eniggeborene, in twee naturen, onvermengd, onveranderd, ongedeeld, ongescheiden”
Die dogmatische taal is nóch bedoeld als poezie
(was immers bedoeld om orthodoxie vast te leggen en andere groepen gelovigen uit te sluiten),
nóch functioneert het geloofwaardig als poezie
(want dan lees ik liever Byron, vindt u niet?)
Interessant artikel van de heer Jean-Jacques Suurmond. Toch doet hij de vrijzinnigheid (wat daar ook precies onder verstaan moge worden, ook door hem) geen recht mijns inziens.
Allereerst wordt niet gedefinieerd wat en wie hij onder vrijzinnig(heid) verstaat. Ook de diversiteit binnen deze stroming, ik veronderstel dat hij eigenlijk vrijzinnig-protestantisme bedoelt, komt niet aan de orde. Die is echter wel van belang.
In deze stroming is inderdaad van oudsher nadruk gelegd op rationaliteit. Daar zijn ook goede redenen voor te geven, tot op de dag van vandaag. Geloven doe je ook met je verstand. Het is historisch ook goed verklaarbaar gezien de ontwikkelingen in de 19e eeuw. Ons mens-, wereld- en godsbeeld is sinds de verlichting onomkeerbaar gewijzigd. Naast de rationaliteit is er echter in de vrijzinnigheid altijd ook sprake van vroomheid en aandacht voor mystiek geweest. VVP Hoogleraar prof. Benjamins heeft in zijn inaugurele rede daar ook terecht op gewezen.
Vrijzinnigheid heeft zich altijd geweerd tegen geloven op gezag of een geloven wat zich afsluit voor ontwikkelingen in wetenschap en kunst & cultuur. Daarmee is niet gezegd dat dogma’s per definitie verkeerd zijn, maar ze kunnen hooguit behulpzaam en weerlegbaar zijn als menselijk geschrift. In alle voorlopigheid. Als iemand ze als poëzie ervaart, is dat mooi. Helaas hebben echter velen in de afgelopen eeuwen, andere ervaringen en een hoge prijs voor betaald.
Vrijheid als autonomie en zelfs opstanding als onmogelijk dogma afschrijven, dat lijkt me echt veel te kort door de bocht. Ook in het vrijzinnige geloof is een stukje overgave van belang, pas zo kan vrijheid verkregen worden. En opstanding (u bedoelt wellicht een lichamelijke opstanding van een lijk) zal in die zin niet acceptabel gevonden worden. Maar in een zinvollere concept als teken van een telkens nieuw te beginnen begin, maakt zij natuurlijk deel uit van een eigentijds vrijzinnig geloof. In die zin is opstanding hoogst actueel, ook in vrijzinnig perspectief.
U mag zich storen aan vrijzinnigen, u mag hen van alles verwijten, u mag zelfs bij ze in slaap vallen, als satire allemaal prima. Maar mocht u e.e.a. werkelijk serieus menen, dan zou ik u wel willen vragen iets meer aandacht te schenken aan vrijzinnige theologie, haar achtergronden en huidige vertegenwoordigers. Alleen zo doet u deze stroming werkelijk recht.
Ik wens u een (vrij) zinnig 2014!
Hartelijke groet
ds. W. Lagrouw
Ik snap niet veel van uw kritiek op de Vrijzinnigen
keurige mensen die de moed hebben over dingen na te denken