Inclusie impliceert namelijk dat er iemand is die de macht heeft om een ander toe te laten. Dat iemand bepaalt of jij mee mag doen, of jij gehoord wordt, of jij een plek krijgt aan tafel. Maar de vraag die zelden gesteld wordt, is waarom die macht daar überhaupt ligt. Waarom moet je vragen om iets wat al van jou zou moeten zijn? Waarom moet je vragen om bestaansrecht? Inclusie betekent letterlijk “toelaten binnen een bestaande structuur.” Maar dat betekent dus ook dat die structuur niet veranderd wordt. Er wordt alleen een opening gecreëerd waar jij doorheen mag als je voldoet aan de gestelde voorwaarden.
Het systeem waarin we leven is niet toevallig zo gebouwd. De ongelijkheden die we ervaren, zijn geen fouten in het ontwerp. Ze zíjn het ontwerp. Wat wij als onrecht zien, is geen systeem dat niet werkt, het is een systeem dat precies doet waarvoor het is gecreëerd. En toch denken velen dat het systeem te veranderen is door het systeem zélf om verandering te vragen. Dat is de paradox van inclusie. Je vecht om toegang tot een ruimte die in de eerste plaats is gebouwd om je buiten te houden. Je vraagt de hoeder van de poort om de regels aan te passen, terwijl het juist die poortwachters zijn die er baat bij hebben dat de deur slechts op een kier blijft staan. We roepen om meer representatie, meer diversiteit, meer stemmen aan tafel. Maar als je om een stoel moet vragen, wie bepaalt dan eigenlijk wie mag zitten? En belangrijker nog: wie bepaalt wat er op tafel ligt?
Inclusie is een politiek ventiel, geen revolutie. Veel mensen denken dat inclusie gelijkstaat aan verandering. Maar in werkelijkheid is het vaak niet meer dan een strategische manier om onrust te beheersen. Het biedt een gecontroleerde vorm van toegang zonder dat de fundamenten van macht verschuiven. Want laten we eerlijk zijn. Je mag erbij horen, maar alleen als je je aanpast. Je mag spreken, maar alleen binnen de gestelde kaders. Je mag groeien, maar alleen zolang je het systeem niet ter discussie stelt. Inclusie is geen bevrijding, het is gecontroleerde toegang. Een ventiel dat open en dicht kan, afhankelijk van wat op dat moment politiek wenselijk is.
Wie mag naar binnen en wie bezit het huis?
Stel je een statig huis voor. Buiten staat een groep mensen, kloppend op de deur. Ze roepen: “Laat ons erin! Dit huis is ook van ons!” Binnen kijken de bewoners naar elkaar. Sommigen zeggen: “We kunnen niet iedereen binnenlaten.” Anderen zeggen: “Misschien moeten we het eerlijker maken.” Uiteindelijk besluiten ze: “Goed, een paar mogen erin. Maar alleen als ze zich aan onze regels houden.” Dat is inclusie. De deur blijft in handen van de oorspronkelijke bewoners. Zij beslissen wie naar binnen mag en onder welke voorwaarden. Maar wat als de mensen buiten de vraag anders zouden stellen? Wat als ze niet langer vroegen om binnen te komen, maar hun eigen huis bouwden? Wat als ze inzagen dat hun bestaansrecht niet afhangt van de goedkeuring van degenen die al binnen zitten? Wat als ze begrepen dat ze nooit aan een tafel hoeven te zitten waarvan het menu al bepaald is?
De mythe van de inclusieve overwinning Iedere kleine overwinning binnen het inclusiedebat wordt gevierd als een teken dat we vooruitgang boeken. Er zijn nu meer “gekleurde” gezichten in hoge functies. Meer “diverse” teams in grote bedrijven. Meer “representatie” in de media. Maar als we echt kritisch kijken, zien we dat deze representatie niets verandert aan de kern van het systeem. Het biedt hooguit een pleister, een schijn van vooruitgang.
De vraag die we onszelf moeten stellen, is niet: “Hoe worden we inclusiever?” maar: “Waarom zouden we überhaupt een systeem accepteren waarin sommigen om acceptatie moeten smeken?” Want zolang inclusie een kwestie is van toestemming krijgen, betekent het dat de macht nooit écht in onze handen ligt. Wil je werkelijke verandering? Dan herschrijf je de regels. En niet door te vragen om een plek in het systeem, maar door een systeem te bouwen waarin niemand hoeft te vragen.
