Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het Westen blij met de hulp van het communistische Rusland bij het verdrijven van de Nazi’s. Jaren later draait de wind en is datzelfde Oosten de grote vijand. Overtuiging tegen overtuiging, macht tegenover macht. Er moet nodig herbewapend worden; kernmachten worden gevormd. Het is als armworstelen; beide partijen zijn gevoelig voor blessures.
Bij het woord ‘herbewapening’ moeten wij thuis denken aan onze tijd bij een meubelbedrijf in de jaren zestig. Hoe dat zit? Ik leg het hier graag uit.
Na de Tweede Wereldoorlog zet de Amerikaanse Oxfordgroep (1921) van de Amerikaanse lutheraan Frank Buchman voet aan de grond in Europa, in het Zwitserse Caux-sur-Montreux. Buchman en zijn volgelingen menen dat individuele verandering nodig is om de maatschappij te veranderen. Uit die groep ontstaat ‘Morele Herbewapening’ als een maatschappelijke beweging die eerlijkheid, zuiverheid, liefde en onbaatzuchtigheid als waarden ziet. Directie en de meeste medewerkers van ons meubelbedrijf worden leden van deze beweging.
De beweging is gericht op morele herbewapening met als doel, jawel: óntwapening. Ontwapening ook tussen mensen onderling. Dagelijks houden die collega’s en ook wij een korte ‘stille tijd’ wat ontwapenend werkt en leidt tot een goed gesprek, bezinning en reflectie. Want moraliteit is hard nodig om tot een ethische vrede te komen. Onze oren vangen wel de mening op van de ander, de vermeende vijand. Maar luisteren we ook? Kijken we wel in de psyché van de ander? Begrijpen we de ander echt? Mogelijk is hij gekwetst en jagen we hem juist meer in zijn harnas met onze retoriek en wapens.
‘Denk het goede, spreek het goede en doe het goede’, zegt de Perzische verhalenverteller Sahand Sahebdivani. We moeten altijd samen verder. En de Rotterdamse Desiderius Erasmus (1469-1536) schrijft in zijn pacifistische pamflet ‘De klacht van de vrede’ dat er niets bereikt wordt met verdragen, met geweld en wraak. Daartegenover stelt hij juist meer rechtvaardigheid, verdraagzaamheid en welwillendheid.
Duurzame vrede
Vrede bereiken door macht uit te oefenen leidt onherroepelijk tot een nieuwe Koude Oorlog en een kostbare wapenwedloop door machtsspelletjes. In Nederland kwam op zondag 9 maart De Nieuwe Vredesbeweging bijeen. Mogelijk een nieuw begin van onderaf voor een duurzame vrede.
Misschien kan deze beweging én heel Europa zich laten inspireren door die Morele Herbewapening* die wijst op verbinding, wederzijdse verzoening en vertrouwen. Mogelijk kunnen wij wat opsteken van Perzische wijsheid en iets leren van onze bloedeigen Erasmus.
Wij moeten ons herbewapenen, niet met wapens, maar met moraliteit.
* De Oxfordgroep heet sinds 2001: Initiatives of Change.
Werd Nazi-Duitsland met behulp van de Sovjet-Unie Rusland verslagen, of heeft het Westen en i.h.b. Amerika door grote wapenleveranties juist de Sovjet Unie geholpen om de Duitsers te verslaan? Dat hebben overigens ook Oekraine en andere kolonien in Stalins Rijk gedaan. Daaraan ging een periode vooraf dat Stalin en Hitler een pakt sloten op grond waarvan ze Polen als een taart onder elkaar verdeelden. Stalin rolde bovendien de Baltische staten op en viel Finland binnen en houdt daar nog altijd een groot deel bezet. Hiervoor hebben Stalin en zijn opvolgers nooit verantwoording hoeven af te leggen. Vreemd dat in het naootlogse Europa de Sovjet Unie als vijand werd gezien, nadat Stalin zijn IJzeren Gordijn dichttrok? De volksopstanden in Oost-Berlijn (1953), in Boedapest (1956), in Praag (1968) waren het gevolg. De Maidan Revolutie (2004, 2014) was daar ook nog een doorwerking van . De verhalen hierover zoals “5 Tage im Juni”” van Stefan Heym, het boek “Slingebeweging” van Joods-Hongaarse G. Konrad over onder meer Boedapest 1956, meerdere boeken van Havel en van recente Oekraiense auteurs zoals Oksana Zaboesjko’ “Zusters”, maar ook van de Russische Sergej Lebdedews “Titan oder die Gespenster der Vergangenheid” bieden ons genoeg morele herbewapening, om ook militair weerbaar te willen zijn tegen Poetins moorddadige agrressie en de ondermijning van onze democratie door het nieuw-fascisme.