Door: Carine Dingemans
Wat is Doofheid en Dovencultuur?
Dovencultuur omvat de gemeenschappelijke gebarentaal, omgangsvormen en gedeelde geschiedenis die kenmerkend zijn voor leden van de Dovengemeenschap. Zij zijn vaak samen opgegroeid, hebben op dezelfde dovenschool gezeten of zijn lid van de plaatselijke dovenclub.
Het woord ‘Doof’ met een hoofdletter ‘D’ heeft een culturele betekenis, in tegenstelling tot de medische term doof of slechthorend. Cultureel dove mensen beschouwen Doofheid niet als een handicap, maar als een culturele identiteit. Ook horenden en slechthorenden kunnen Doof zijn, omdat ze bijvoorbeeld opgegroeid zijn met dove ouders, dove kinderen hebben of zich gewoon thuis voelen in de dovengemeenschap, waar niet de belemmeringen gelden die in de horende maatschappij ervaren worden.
Niets over ons zonder ons
Maar al te vaak werden in het verleden beslissingen genomen over het leven van doven en slechthorenden, zonder dat zij betrokken werden bij beleid of zelfs maar inspraak hadden.
In het midden van de 19de eeuw ontstond internationaal discussie in dovenscholen, over de beste communicatiemethode om dove en slechthorende kinderen te onderwijzen. Op het Internationaal Congres van leerkrachten uit het dovenonderwijs, dat in 1880 in Milaan werd gehouden, besloot men – de horende meerderheid – dat gebarentaal uit het dovenonderwijs moest verdwijnen. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de dovengemeenschap.
Zo is het motto van de emancipatiebeweging voor doven en slechthorenden ontstaan: Niets over ons zonder ons.
Gelukkig is er veel veranderd en hebben doven en slechthorenden al meer dan honderd jaar hun eigen verenigingen en belangenorganisaties, en sinds jaren ook dove politieke vertegenwoordigers. Samen ijveren zij met succes voor het recht op VGT, op toegankelijk onderwijs in gebarentaal, Tolken gebarentaal en tolkuren in werk en dagelijks leven.
Maar er mag nog meer veranderen. Zo is in Nederland de Nederlandse Gebarentaal nog altijd niet juridisch erkend door de overheid. Het is nog steeds niet evident om snel de hulpdiensten te bereiken als je doof bent. Als je plots wordt opgenomen in het ziekenhuis, is er niet altijd een tolk gebarentaal beschikbaar. Onderwijs, zorg, en arbeidsmarkt zijn nog steeds niet erg toegankelijk…
Do’s & don’ts in de omgang met doven en slechthorenden:
– Om de aandacht van een dove te trekken kun je met je hand zwaaien, iemand zacht aantikken op de schouder of knipperen met de verlichting.
– Direct oogcontact is belangrijk omdat het aangeeft dat je volgt wat de ander zegt in gebarentaal en ook begrijpt.
– Een goede articulatie en duidelijk mondbeeld zijn erg belangrijk, maar overdrijf dit niet, want het vervormt het mondbeeld.
– Praat in een rustig tempo en op een normale afstand (1m.)
– Hou niets voor of in de mond.
– Zorg voor goede verlichting zodat het mondbeeld van de spreker goed af te lezen is.
– Als er in groep wordt gesproken, praat dan niet door elkaar en spreek een signaal af om aan te duiden wie de volgende spreker is. Wacht met spreken tot wanneer de dove persoon u aankijkt, anders mist die het begin van het gesprek.
– Hou er rekening mee dat sommige doof geboren personen moeite hebben met het begrijpen van geschreven teksten, omdat zij het Nederlands niet auditief hebben verworven en moeilijker toegang hebben tot gesproken en geschreven informatie.
– Het inzetten van een tolk VGT of NGT zorgt ervoor dat de communicatie toegankelijk wordt gemaakt voor dove personen. De tolk zet het gesproken woord om naar de Vlaamse Gebarentaal (VGT) en de VGT wordt omgezet in gesproken taal (stemtolken). Tijdens het gesprek richt u zich in normaal spreektempo tot uw dove gesprekpartner, niet tot de tolk.
Meer informatie over WereldDovenDag:
in Dordrecht: http://www.werelddovendag2014.nl/wdd.htm
in Antwerpen: http://www.madosavzw.be/, http://www.fevlado.be/diversus-vzw/werelddovendag/ en http://www.fevlado.be/diversus-vzw/werelddovendag/programma
in Charleroi: http://www.ffsb.be/node/1088
Franstalig België heeft La Langue des Signes Francophone de Belgique (LSFB) en viert deze dag als ‘La Journée Mondiale des Sourds’.
Carine Dingemans heeft een progressieve vorm van slechthorendheid en is via het leren van de Vlaamse Gebarentaal en Dovencultuur in contact gekomen met en lid geworden van de Vlaamse dovengemeenschap