Deze tekst is geprint op een vlaggetje dat in het kleinste kamertje hangt. Nu is verdwalen daar niet goed mogelijk, maar de tekst zet mij altijd aan het denken. Durf ik te verdwalen? Waarheen zou ik willen verdwalen? In de laatste vraag zit al een onmogelijkheid: je kunt niet in een gegeven richting verdwalen, en evenmin naar een aantrekkelijk eindpunt. In verdwalen zit geen richting en vaak geen aankomsttijd. Er ontstaat gaandeweg wel een verlangen en hoop – die misschien toch richting geven – om ergens veilig aan te komen.
In het Exodusverhaal, onlangs met Pesach voorgelezen, trekken de Joden de woestijn in, naar de plek van hun dromen, van hun verhalen, naar een plek van vrijheid en belofte: Kanaän. Ze hebben dat verlangen bij zich als een draagbaar geloof in de vorm van de Heilige Arke. Overal willen ze heen als het maar niet terug is naar Egypte, waar ze slaaf en balling waren. Hier is dus één richting wel bekend: de weg terug, en dat is geen optie maar alle andere mogelijke wegen liggen open.
Vluchtelingen gaan ook op weg, waarheen is voor hen niet altijd duidelijk. Alleen de richting terug is bekend, maar teruggaan kan niet. De reden voor het vluchten kan zijn oorlog en geweld, onvrijheid of gebrek aan bestaanszekerheid. Ze zullen bij aankomst in Europa scherp onderscheiden worden als échte vluchtelingen of als economische vluchtelingen. Je kunt je afvragen of dat verschil wel altijd zo duidelijk te maken is.
Zouden wij vluchtelingen vaak zo rationeel benaderen omdat wij zelf hier in Nederland nooit meer verdwalen, niet meer kunnen verdwalen in tijd, plaats en omstandigheden omdat alles meestal redelijk goed geregeld is? Omdat wij niet meer weten wat het betekent als je maar een richting kent, die je juist niet wilt gaan, namelijk terug naar huis, naar oorlog en geweld? Of misschien omdat wij, nu wijzelf geen risico’s meer durven nemen, de anderen niet meer kunnen begrijpen, die dat (noodgedwongen) wel doen? Trouwens, je moet wel heel wanhopig en tegelijk moedig zijn om zomaar op reis te gaan, op de vlucht, dwalend van grens naar grens met vaak als enige kompas je mobiel en malafide mensensmokkelaars.
Eigenlijk kunnen wij veel leren van vluchtelingen als ervaringsdeskundigen in overleven, van hun moed, maar vooral van hun hoop en geloof, die hen doen voortgaan een ongewisse toekomst in. Zij weten wat het is om te verdwalen, zij hebben de ervaring van het zoeken en vinden van nieuwe wegen.
Misschien kunnen zij ons voor ‘moeilijke’ tijden, zoals nu, wat uitburgeringscursussen geven: hoe overleef je een tijd waarin alles onduidelijk en risicovol is? Hoe kun je toch nieuwe wegen vinden? Wat heb jij als een draagbaar geloof en hoop bij je voor onderweg? Wie weet wat zij ons nog meer kunnen leren wanneer we elkaar ontmoeten…
