In 2009 deden de kerken van het Land al een oproep om te stoppen met reizen die alleen maar de toerismekassen spekken en daarentegen de aandacht te richten op de ‘levende stenen’ van het Land. Bedoeld zijn de Palestijnse christenen die vanwege de bezetting geen toekomst meer zien. In 2017 werd die oproep herhaald.
Mary Grey
De Engelse theoloog en Nijmeegse emeritus hoogleraar Mary Grey geeft in drie boekjes aan hoe zij haar reizen maakt. In het eerste deeltje ‘The Advent of Peace. A Gospel Journey to Christmas’ beschrijft Grey haar pelgrimage door de Advent naar Kerstmis. In het tweede deel, ‘The Resurrection of Peace. A Gospel Journey to Easter and beyond’, verkent ze de christelijke theologische concepten van Verlossing, Verzoening en Opstanding. Dit deel wordt gevolgd door ‘The Spirit of Peace. Pentecost and Affliction in the Middle East’ en gaat over de weg naar Pinksteren, het feest van de Geest.
Ze gebruikt het Land met zijn Bijbelse verhalen niet zomaar als illustraties voor een historisch getinte reisgids en ze laat haar oog niet alleen maar strelen door kunst en cultuur. Ze zet de verhalen uitdrukkelijk in de lastige context van vandaag, daarbij wel steeds refererend aan de ‘storied places’, een term van de Anglicaanse theoloog Andrew Lincoln. Grey reflecteert gaandeweg voortdurend op de situaties van recht en onrecht die ze tegenkomt.
Ze zegt zich bij het reizen te hebben laten inspireren door de geest van volharding en standvastigheid, de ‘Sumud’, die ze in haar werk met Palestijnse christenen tegenkwam. Ze wil op haar reizen primair de aandacht vestigen op de onvrede en het onrecht vandaag, en op het ontbreken van wegen die naar verzoening leiden.
Reis in drie spirituele etappen
In het eerste deel ‘The Advent of Peace, beziet Mary Grey de verhalen van de Advent als het verhaal bij uitstek dat aanzet tot vergeving en verzoening, allebei essentieel voor een waarachtige vrede en sleutels voor alle vredeswerk.
In het tweede deel The Resurrection of Peace, verkent Grey op weg naar Pasen de christelijke theologische begrippen van ‘Verlossing’, ‘Verzoening’ en ‘Opstanding’, ook weer in de context van het Land. Hierbij reflecteert ze telkens op situaties en plaatsen van recht en onrecht die ze om zich heen waarneemt. Thema’s van lijden en opstanding komen naar voren bij een bezoek aan ‘het graf van Lazarus’ op de Westbank, de man die door Jezus uit de dood werd opgewekt. Ze vindt voor reizigers die plaats belangrijk om, net als Jezus, empathisch te kunnen worden tegenover mensen die leven in een toestand van uitzichtloosheid en dood.
De Via Dolorosa in de Oude Stad van Jeruzalem, waar andere pelgrims met hun kruisen lopen, wordt voor Grey het uitgangspunt van een indrukwekkende meditatie over de ‘geweldloze weg naar verlossing’, een boodschap voor vandaag. Ze ziet Paaszaterdag als een metafoor voor de realiteit van het hedendaagse leven van de Palestijnen, dat gekenmerkt wordt door een vrezend en lijdend afwachten, met ‘verdriet, angst, maar in stille hoop’.
De plaats van de Opstanding van Jezus in de Heilig Grafkerk en de weg terug naar Galilea dienen er ten slotte toe, om te kunnen nadenken over ‘het in praktijk brengen van de opstanding’: door te werken aan een nieuwe, open identiteit voor àlle bewoners van het Land en aan een duurzame, rechtvaardige vrede.
In het derde deel ‘The Spirit of Peace. Pentecost and Affliction in the Middle East’, legt zij een verbinding, niet alleen met Palestijnse, maar ook met andere christelijke gemeenschappen in het Nabije Oosten die meer dan ooit in de geschiedenis onder druk staan. Ze doet dat tegen de achtergrond van de vastgelopen ‘Arabische Lente’, toen de Goede Geest even de overhand leek te krijgen.
Morele criteria
De joodse bewoners van het Land worden in haar beschouwing uitdrukkelijk betrokken en ze refereert daarbij aan verschillende joodse religieuze denkers zoals Martin Buber, Marc Ellis en Mark Braverman. Grey vindt het belangrijk om vandaag tijdens een reis de aspiraties van alle drie de Abrahamitische religieuze gemeenschappen in het Land – joden, christenen en moslims – gezamenlijk in het oog te houden. En zo komt ze ook te spreken over islamitische bevrijdingstheologen zoals Hamid Dabashi.
De Palestijnse christelijke toerismedeskundige Rifat Kassis zette onlangs de morele criteria uiteen waar een pelgrimage of toeristische reis naar Israël en Palestina, aan zouden moeten voldoen. Een reis naar het Land zou niet alleen op grond van spirituele of esthetische motieven ondernomen mogen worden, zegt hij, maar altijd als een ‘verplichting tegenover de ander’.
Hij pleit voor een reis die bewust stappen naar lastige plaatsen niet laat liggen. Op zo’n pelgrimage vindt hij, zou ook ruimte moeten zijn voor het belijden van schuld aan ‘de zonde van stilzwijgen en onwetendheid’ die er onder de meeste reizigers en hun reisleiders heerst. Zo’n reis zou vandaag kunnen uitmonden in een bezoek aan de Tent of Nations, het door settlements omsingelde internationale Vredescentrum van Daoud Nassar om daar een Olijfboom te planten.
Links voor ‘justice pilgrimages’ & ‘responsible tourism’ in het Heilige Land:
In vele ”Palestijnse gebieden” tref je van die grote rode borden aan ”verboden voor Joden”. Als die borden worden weggehaald, dan voelen we ons een stuk gastvrijer onthaald. Als Christenen zijn we geplant op de stam Israël. Zolang het voor Joden is verboden, hebben wij er ook niks te zoeken.
Ik ben toch vaak in het Land geweest maar ken geen rode borden ‘Verboden voor Joden’. Wel verbiedt de Israelische regering zijn inwoners om Palestijnse A-gebieden binnen te gaan. Deze verbodsboden met rode tekst staan inderdaad bij iedere checkpoint tussen Israel en Palestijns A-gebied. Overigens belet dat de regering en Joodse burgers niet om op andere plaatsen in de Westbank, op bezet gebied, wel Israelische nederzettingen te bouwen en wegen aan te leggen die verboden zijn voor Palestijnen.
De borden zijn geplaatst door de Israëlische overheid. Ze willen niet dat (Joodse) Israëlisch in Palestijns A (utonoom) gebied reizen.
En wel, uit veiligheidsoverwegingen !
weet u hoeveel terreuraanslagen er op Palestijnse Joden zijn gepleegd ?
Er wonen ook 1, 7 miljoen Palestijnse Arabieren in de staat Israel. Die deelnemen in alle geledingen van de maatschappij.
In Jordanie, het oostelijk deel van de landstreek Palestina, zo genoemd door de Romeinse bezetters, links en rechts van de Jordaanrivier, daar is het bij de Wet verboden voor Joden om zich er te vestigen en te wonen.
In Israel kan een Arabier wel een woning kopen.
En, een reisbureau “moedigt ” niks aan, wil alleen reizen verkopen. Ze maken zelf uit naar welke bestemming , en men kan ook individueel reizen, gewoon zelf bij een airline boeken.
Dat deed ik meermaals.
Tijdens een van onze reizen zijn we op zondag naar Bethlehem gereisd om daar in de Lutherse kerk de dienst mee te maken. Ja, ik werd gevraagd de schriftlezing (in het NL) te doen en ja, de liederen stonden fonetisch in de liturgie zodat we meekonden vieren. Maar juist toen er de mogelijkheid was om contact te hebben met elkaar waren de mensen van de kerk “druk” of “afwezig”. Contact leggen tijdens het moment van koffie na de dienst werd een fiasco. Het is dus ook de vraag of “men” wel zit te wachten op “ons” groepen uit Nederland.