In dit artikel wil ik een klein pleidooi voeren te stoppen met jammeren. Het wordt tijd op te houden met geklaag naar de overheid. En het wordt zaak dat de levensbeschouwelijke media het mes eens flink in eigen vlees gaan zetten. Het is een sector waar elke innovatie ontbreekt. Als ik zondagsochtends naar de televisie kijk, schaam ik mij voor christelijk Nederland. Formats die eindeloos worden herhaald en al lang zijn overleefd. Iedereen weet dat ook: de kijkcijfers zijn er naar. Alleen kijken de makers de andere kant op.
Hein Stufkens beweert in zijn bijdrage op deze site dat kijkcijfers in Nederland leidend zijn geworden. Wil de diversiteit van de samenleving gewaarborgd worden bij de publieke omroep dan dienen die cijfers geen rol te spelen. Hogere kijkcijfers en verplatting gaan hand in hand, stelt hij. Dit lijkt me een misverstand dat snel uit de weg moet worden geruimd. De HUMAN maakte het vorig seizoen de uitstekende docu-serie Schuldig, over mensen die in Amsterdam leven met een schuldenproblematiek. Elke aflevering werd door een miljoen mensen bekeken. Plat? Dat dacht ik niet. Goed gemaakt? Dat wel.
Het is terecht dat de overheid eist dat het publieke geld dat wordt ingezet een zo groot mogelijk rendement oplevert. Het is geld van ons allemaal, er mag dus wel degelijk met de meetlat van de kijkcijfers worden gemeten, al dient die niet alles bepalend te zijn. Programmamakers in de levensbeschouwelijke sector zouden zich zelf eens tot doel moeten stellen een zo groot mogelijk publiek te willen bereiken. Dat betekent dat ze uit hun niche moeten komen en één uitgangspunt boven al hun programma’s zetten: dit land is geseculariseerd en verliest in hoog tempo kennis van religie, religieus jargon en besef van godsdienstige rituelen. Het antwoord daarop is dan niet, zoals de EO doet, je terug trekken in het eigen veilige reservaat en daar geld voor vragen maar een brug slaan naar de kijker die geen flauw benul meer heeft van waar het in christendom en kerk om begonnen is. Start vanuit nul.
De seculiere media geven daarvan goede voorbeelden: Omroep Max heeft momenteel de serie Laat mij maar lopen. Een groep pelgrims wordt gevolgd over de Ruta Plata van Sevilla naar Santiago de Compostella. We zien het proces van hun wandeltocht, en we krijgen inkijkjes in hun leven in Nederland. Ondertussen komen we wat te weten over pelgrimeren en de geschiedenis van de route. Geen programma met een grote diepgang, maar wel een serie die nieuwsgierig maakt. Religie-light maar wel met een half miljoen kijkers. Ook een programma als Kijken in de ziel, waarvan nu de laatste serie met religieuze leiders wordt uitgezonden, is een goed voorbeeld. Een gedreven presentator stelt nieuwsgierige vragen. Niet omdat hij wil bekeren of overtuigen. Hij wil enkel: weten. De diversiteit van de gasten wordt zichtbaar in de versneden interviews. Het oordeel is aan de kijker. Dat is een gouden vondst, want als er iets is wat de niet-religieuze kijker ergert aan religieuze programma’s is de programmamaker die oordeelt vanuit een alwetende geloofspositie. Daar zijn we in Nederland allergisch voor. Alleen de cabaretier kan zich nog een oordeel aanmeten.
De televisie biedt inmiddels ook overal troost. (Waar het Wim Koole ooit bij de IKON om begonnen was) En dan niet alleen in programma’s als Ik mis je of De Wandeling, maar ook in een programma als De Reünie. In de laatste aflevering zag ik een indrukwekkend portret van een man, die liet zien met hoeveel moeite hij in het leven stond: “Ik mis de anderen, maar ik heb het gevoel dat ik zelf niet gemist wordt”. Het sneed door de ziel van de kijker. Na de ontboezeming volgde de troost van de aangedane klasgenoten. Troost is op de Nederlandse televisie gemeengoed geworden. (Ik denk zelfs dat de Nederlandse televisie in vergelijking met het buitenland daarin uitblinkt) Het heeft de biecht geseculariseerd met de kijker als priester die aan de andere kant van de camera anoniem luistert. In het doen van de ontboezeming schuilt de absolutie. Levensbeschouwelijke programma’s hoeven zich in dit opzicht niet meer te profileren. Ze hebben hun werk gedaan.
Waar moet het dan wel over gaan? Over schoonheid denk ik. Over ethiek. Over politiek. Over rituelen. Over hoe we deze wereld kunnen redden in de decennia die voor ons liggen. Al deze thema’s liggen op het bordje van kerk en christendom. Waarom zie ik daar niets van terug? Waarom kan de HUMAN een filosofisch kwintet opvoeren en is er op theologisch gebied niets te zien?
Het antwoord daarop moet vooral worden gezocht in de cultuur van het protestantisme. In die cultuur worden er – in Nederland althans – vooral stellingen betrokken in plaats van met elkaar in gesprek te gaan. Dat was goed vol te houden in de tijden van verzuiling, socialisten en – in mindere mate – liberalen deden vrolijk mee. Maar nu de bescherming van de verzuiling is weggevallen, wordt schrijnend zichtbaar hoezeer het aan vruchtbare debatten en gesprekken ontbreekt. En hoe onthand de mensen in die zuil zijn met hun onvermogen tot communicatie en gesprek. Een oproep van EO-directeur Arjan Lock om de levensbeschouwelijke programmering te handhaven is vooral de nostalgische wens de zuil hoe dan ook in stand te houden. Die tijden zijn voorbij.
Er ligt een wereld aan mogelijkheden voor nieuwe programma’s. Maar daar is een nieuwe manier van denken voor nodig. Een dreigende bezuiniging zou daarbij wel eens van dienst kunnen zijn. Als het niet te laat is.
‘De verwondering’ en ‘Het vermoeden’:
tenminste twee zeer inspirerende zondagochtend-televisieprogramma’s, waarvoor je je niet hoeft te schamen, Ferdinand Borger!
Over plat gesproken: op zondagochtend kijken en daar de EO en andere omroepen op afrekenen…
Eigenlijk een heel positief artikel: er zijn best wel belangwekkende (levensbeschouwende) programma’s op de tv (alleen worden ze niet door de christelijke omroepen gemaakt)
Toch twee vragen:
* is het u wel eens opgevzllen dat christenen de enige mensen zijn die de term ‘seculier’ gebruiken?
* wilt u werkelijk ‘de wereld redden’? (Citaat: “Over hoe we deze wereld kunnen redden in de decennia die voor ons liggen”)
We zijn lid,van de N C R V ,ook zondag evenementen organiseerd. Voor mensen die Zaterdag niet kunnen. Wie naar vermoeden wil kijken zondag,ieder het zijne ; ook op maandagavond ,om half acht. Heb er geen behoefte aan om Zondagmorgen ,voor Kerktijd voor de T.V te zitten, doe liever iets anders . gun me rust..
Ferdinand kent de IKON en de EO van binnenuit. Ik hoop dat je met je bijdrage ook binnen de kerken discussie oproept. Liefst wat dieper dan in de eerste reacties. Met het opheffen van de IKON is heel veel verloren gegaan, juist ook het gesprek zoeken vanuit een ontzuilde situatie. De IKON is in de EO-zuil opgegaan. Kom daar maar eens uit. Lijkt me een heidens werk. Ik verwacht als het om gesprek gaat veel van de VPRO. Wellicht kan die VP weer eens wat opgepoetst worden.
Ik heb gisteren weer geboeid naar Laat mij maar lopen gekeken, en besef heel goed dat pelgrimage anno 2018 niet meer is wat het altijd is geweest (zelfs nog in volle glorie in mijn eigen jeugd). Wel jammer dat de programmamakers en interviewers niet de geringste moeite doen om uit te leggen wat het al die tijd (meer dan 1000 jr dus) betekende, voor de gelovige, voor de mensen dus. In aflevering 4 hoop ik toch echt dat het afgesloten gaat worden met de ruggelingse abrazo van de apostel in de kathedraal, en wat de reacties vd deelnemers daarop zal zijn. Alhoewel, goed mogelijk dat dat in kader van algehele secularisatie geschrapt wordt, moet wijken voor de verkeerde schoenen, de blaren, de slechte wegen, de persoonlijke ontboezemingen. Ik ga wel weer kijken, alleen al voor het ruige landschap in dit vergeten stukje Europa!
Een vlammend betoog, maar naast het feit hoe je de zondagochtend beoordeelt – met expliciet religieuze programma’s als De Verwondering en Het Vermoeden – zijn er gelukkig nog heel wat meer tijdstippen waarop levensbeschouwelijke programma’s te zien en horen zijn. En gelukkig maar want alleen de zondagochtend hiervoor beschikbaar stellen, zou wel erg uitgaan van een verzuilde gedachte. Dat een aantal seculiere omroepen zich er ook aan waagt, geeft blijk van afnemende religiestress en dat is alleen maar toe te juichen. Ik deel van harte dat levensbeschouwelijke programma’s over schoonheid, ethiek, rituelen, politiek en ja, zelfs over hoe de wereld te redden moeten gaan. Een concreet voorbeeld daarvan is de 5-delige docuserie Sign of the Times – gaan vrouwen de wereld redden?- die nu uitgezonden wordt bij de EO, waarin 12 internationale topvrouwen reflecteren op de thema’s democratie, klimaat, religie, ongelijkheid en leiderschap. Aanleiding ervoor is het vieren van 70 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en 70 jaar Wereldraad van Kerken op 23 augustus. Zeer relevant, levensbeschouwelijk en actueel. En denk aan al die documentaires op het terrein van levensbeschouwing. Van een verzuilde blik daarop merk ik weinig, de werkelijkheid is al lang seculier. Maar zo lang het omroepbestel is zoals het is, is er sprake van ledenomroepen. En als de NPO dan de EO onevenredig kort op haar religieuze programmering, – en dat is hetgeen aan de orde is – dan kun je niet verwachten dat Arjan Lock niet staat voor zijn missie, net zoals al die andere omroepdirecteuren staan voor de hunne. Dat is inherent aan dit bestel dat de pluriformiteit behoort te waarborgen. Of dat nog voldoende gebeurt, is een vraag die de levensbeschouwelijke programmering overstijgt. Voor mij is als maker is een van de grootste uitdagingen van onze tijd hoe we ondanks alle culturele -en religieuze verschillen kunnen bijdragen aan een samenleving waarin het goed leven is voor iedereen. De publieke omroep met haar levensbeschouwelijke programmering heeft daarin een taak.
Het valt mij toch op dat mensen die een verleden hebben in Hilversum zo fact free van alles beweren over levensbeschouwing in de media en bij de EO in het bijzonder. Ik lees feiten vrij gemopper allereerst terug in de reactie bij Bram Grandia. Zo is de IKON niet opgegaan in de EO. De IKON is opgeheven, net als die andere protestantse kerkelijke omroep ZvK en overige levensbeschouwelijke omroepen. Als pleister op die wonde kwam er per 1 januari 2016 we extra geld voor levensbeschouwing per stroming bij de ledenomroepen. De EO heeft toen de taak gekregen om protestantse en joodse programma’s te maken. (en bv KRO-NCRV maakt programma’s boeddhisme en katholicisme). Er is dus een nieuwe situatie ontstaan. De EO heeft zo naast de levensbeschouwelijke programma’s die ze al maakte een pallet aan programma’s, waarin alle protestanten (ook geen homogeen gezelschap trouwens) iets van hun gading behoren te vinden. En mijn Joodse collega’s zorgen ervoor dat er joodse programma’s gemaakt worden. Om het nog complexer te maken: de EO programma’s die onder druk staan vanwege bezuinigingen vallen niet onder de levensbeschouwelijke programma’s waarin het om stromingen gaat maar betreffen programma’s die de EO maakt gegeven de missie van deze omroep. Het verwijt van Ferdinand dat de EO geen oog heeft voor theologie is stemmingmakerij. Collega Ida Overdijk geeft het hierboven helder weer. Maar ik vul het graag aan: Series als Sign of the Times, Mea Culpa of binnenkort Hoe weet je dat nou? en het interview van PKN preses René de Reuver met bisschop Michael Curry die de preek van het jaar hield tijdens het huwelijk van Harry en Meghan. Dit zijn bij uitstek programma’s waarin de reflectie op geloof en de verbinding met de cultuur centraal staan. Na lezing van het stuk denk ik vooral: waarom zo boos op de EO Ferdinand? Want de analyse hapert, en de feiten kloppen niet. De EO is geen reservaat….en als de website van de kerk waar Ferdinand predikant is, model staat voor zijn visie op moderne inzet van media, dan houd ik eerlijk gezegd mijn hart ook een beetje vast 😉 – Ferdinand let it go!
Kijk over 6 weken naar onze nieuwe site adkerk.nl Tom. En verwonder je..
Ik verwonder me nu al. Al was het maar over de criteria die je opsomt bij levensbeschouwelijke media, wat dan wel. Rituelen, politiek, ethiek…ben heel benieuwd hoe je de wereld gaat redden vanuit Waalre.
Dominee Borger zet zwaar geschut in tegen de EO. Door de nietsontziende en onterechte plannen van de NPO -die n.b. strijdig zijn met de Mediawet- ligt deze omroep gewond op het veld en is deze predikant uit Waalre niet te beroerd om nog een paar welgemikte extra trappen uit te delen.
Heel graag wil ik Ferdinand Borger dan ook nomineren voor de Dominee Ian Paisly Trofee 2018. Het is hem van harte gegund!
Wat een vreemd artikel. De titel zegt dat er schaamte is. Maar er wordt niets inhoudelijks gezegd over voor welke programma’s de auteur zich dan schaamt en waarom. De lofzang op programma’s van andere omroepen: hartstikke mooi. Maar dat zegt niets over de kwaliteit van EO-programma’s. En misschien worden die programma’s van andere omroepen over deze thema’s ook wel gekort. Als het om levensbeschouwing gaat krijgen zij ook daarmee te maken.
Mijne inziens is de EO al jaren bezig de verbinding te zoeken met de ‘seculiere samenleving’. Denk aan programma’s als Adieu God? waar het gesprek met andersdenkenden zeker niet uit de weg gegaan wordt. Maar ook The Passion waarin het Paasevangelie midden in de samenleving wordt gebracht. Niks om je voor te schamen. Daar ook de 3 miljoen kijkers, jaarlijks.
Verder heeft de overheid er ook niet zoveel mee te maken, met deze beslissing. Het NPO-bestuur kiest ervoor te korten op levensbeschouwing. Niet de overheid. Die zegt hoogstens: wij gaan de teruggelopen reclame-inkomsten niet compenseren. Dus ook feitelijk is het artikel wat wankel.
Ja, er zijn ook nog steeds programma’s als Nederland Zingt. (En ook die gaan met de tijd mee.) Met vele fans die ook nog ‘vriend’ (donateur) zijn. Niet slecht… Zou het mijn stijl zijn, nee, maar om te zeggen beschamend? Valt best mee.
We naderen de laïcité. Terug naar de verzuiling? Of dan maar een eigen ‘zender’ op Internet?
Trouwens, wat stellen de Nederlandse publiek zenders nog voor? Ze richten zich net zo op kijkcijfers als de commerciële zenders. Tja, dan komen de niet-seculiere programma’s er bekaaid af.
Zelfde laken een pak bij de kerkgebouwen overal in NL., nuttig om eens over de rug te kijken hoe men het oplost (of niet) daar. Gisteren een roerende column daarover in NRC van Floor Rusman, over die lege kerkjes, die eindigt met: Toch voelde ik deze zomer dankbaarheid, voor de mensen die al die kerken hebben gebouwd, en voor hen die ze niet hebben afgebroken!
Grotendeels gaat het hier om een gesprek binnen de christelijke, meer precies: binnen de protestantse, bubbel.
Daar moeten jullie rustig mee door gaan, geen probleem
Maar en en toe komt de atheïst, hier genoemd de seculier aan de orde, en dan wordt het opletten voor een atheïst. Zoals in deze uitspraak vsn Janse: ”
Mijne inziens is de EO al jaren bezig de verbinding te zoeken met de ‘seculiere samenleving’. Denk aan programma’s als Adieu God? waar het gesprek met andersdenkenden zeker niet uit de weg gegaan wordt. ” Dat programma is in mijn herinnering helemaal geen verninding leggen maar superieur doen ten opzichte van de niet-christenen.
En het daarna genoemde ‘The Passion’ is helemaal triomfantalisme.
Maar Joop, wat is er mis met trots (superieur?) zijn op je eigen stijl en overtuiging? Dat ben jij toch ook, of heb ik het nou helemaal mis??
Hm. Ik ben benieuwd waarin je dat ‘superieur doen’ dan proeft. Ik kijk het programma niet vaak, dus wellicht heb ik dat gemist. De keren dat ik het heb gezien vind ik dat Tijs van den Brink echt oprecht geïnteresseerd is in het verhaal van de ander. Niet in de verdediging schiet ofzo… maar gewoon luistert. Soms eens laat merken dat hij het anders ziet. Maar superieur… dat proef ik er niet in. Dus ik ben nieuwsgierig waarin jij dat proeft.
En tja, The Passion, ik noem nog maar eens de drie miljoen Nederlandse kijkers die er jaarlijks van genieten. Het kan zijn dat het niet je voorkeur of stijl is, dat mag, maar er is zeker een verbinding tussen ‘het oude verhaal’ en de samenleving van vandaag, met thema’s die voor iedereen raken (liefde, vriendschap, verlies, verraad, angst, hoop, geloof). Met de uitnodiging om je ertoe te verhouden. Dat zeker. Maar het bepalen hóe je je ertoe wilt verhouden, wordt volgens mij wel steeds bij de kijker zelf gelaten en niet opgelegd.
…” In dit artikel wil ik een klein pleidooi voeren te stoppen met jammeren…” De eerste zin van het geboden artikel van Ferdinand.
Ik vind dat er nog aardig door gejammerd wordt ;-).
Waar zou de oplossing liggen? 😉
Het verplaatst zich allemaal van beeldbuis naar pc scherm. Als voormalig protestant en nu katholiek zweer ik bij mariabode.nl
Ik kijk wel eens op zondag en ik moet zeggen, het gaat er vaak heel plechtig aan toe. Eigenlijk niet anders dan in een moskee. Veel aandacht wordt geschonken aan de schiften en eigenlijk heel weinig.. veel te weinig aan het gewone dagelijkse leven. In mijn gedachtegang is geloven vooral NIET het meedoen aan rituelen en/of gebedsdiensten, maar de wijze waarop je je gedraagt. Geloven is volgens mij doen.. en daar zouden we het dan in die diensten eens over moeten hebben.
Daar stip je iets heel bijzonders aan Bouchra, wat al zo’n 2000 jr speelt in het christendom: is geloven vooral iets spiritueels,kerkelijks of toch meer een soortement moreel kompas voor het dagelijkse leven. Jacobus (niet die van Santiago, maar J. de mindere) schreef daarover in een apocriefe brief: wat heeft het voor zin te geloven als je er niet naar handelt, als het zich niet in daden omzet, blijft het dood. Dit lijkt modern en spreekt ons wel aan, maar werd wel verworpen door Luther, die die brief een strooien brief noemde, het ging hem meer om de Paulinische godsgetrouwheid, de algemene gezindheid. En door die afwijzing, is de brief ook apokrief gebleven, niet in de canon dus. Voor mij als ex-katholiek (cultureel christen) was geloof ook meer iets voor in de kerk, dus niet iets voor het dagelijks leven. Ik krijg de indruk dat dat voor de islam anders ligt, daar is het wel iets voor alledag, vooral een soort moreel kompas en wetboek, voorschriften. Ja, daar zitten we dus. De EO zit er dus kennelijk ook mee. Blijkt hier wel weer.
Sorry, foutje, de brief werd niet in de vroegste canon opgenomen, wel in de latere, die van nu dus. Maar wel is het zo dat hij (door Luther vooral?) weinig weerklank vond, vanwege de nadruk op de eigen werken, en dus niet op de genade Gods. En dat eerste spreekt ons natuurlijk toch weer meer aan.
Zoeven, in de herhaling (want wie kijkt er nu om 13 hr zondagnacht nog) Frits de Lange gezien in de trein in het Vermoeden, GE-WEL-DIG, en ik denk dat de 500.000 die naar Laat mij maar lopen kijken mij dat na zouden zeggen, en veel zouden herkennen in zijn woorden (-niet alleen naar boven, ook naar morgen kijken-!!). Maar waarom is daar nou weer helemaal geen aandacht voor, zoals bijv. hier op Nieuwwij? Ik doe mijn best, op 3 sites alleen al hier op NW, en probeer ook Gied erin te betrekken,voor noppes lijkt het wel, nada, niente, ochochoch, wat een ellende toch weer, wat is dat toch??
Wat dacht je van het nieuwe kijken? Nederland heeft nog steeds veel behoefte aan Christelijke content. Dat bewijst de Christelijke Netflix van Nederland wel. Een mooi aanbod van eigen (Nederlandse) producties en talloze unieke films en series die echt verdiepen. Net begonnen maar nu al echt een stap voorwaarts! Niet meer omkijken! http://www.newfaithnetwork.nl