Het sikhisme is een religie die van oorsprong uit India komt. In België rekenen ongeveer 20.000 mensen zich tot deze godsdienst (en in Nederland ongeveer 15.000). Zij volgen gurus of spirituele leraren die de sikh-leer introduceerden. De laatste guru is de Guru Granth Sahib, het heilige boek van de sikhs, waarin de leer van de eerste negen Guru’s is opgenomen. Dit boek vereren sikhs tijdens ceremonies en vieringen, waarvan wij er eentje mochten bijwonen. Voor sikhs is absolute gelijkheid tussen mensen de belangrijkste waarde. De grootste gemeenschap van België is te vinden in Sint-Truiden, waar wij de grote gurdwara (tempel) gingen bezoeken.
Bij binnenkomst worden we hartelijk ontvangen door de aanwezigen van de gemeenschap. Informatiepanelen wijzen ons erop hoe we respectvol de tempel kunnen betreden. We maken ons klaar, trekken onze schoenen en sokken uit, en Kato en Sander bedekken hun hoofd met een tulband. De priester begeleidt ons naar boven, waar we aankomen in een grote zaal. Daar is net een ceremonie bezig en we weten niet helemaal hoe we ons moesten gedragen. Gelukkig helpen de aanwezigen ons met aanwijzingen over wanneer we moeten opstaan of zitten.
Het is vrijdagochtend, tien uur, en ongeveer twintig mensen zijn aanwezig. De priester verwijdert voorzichtig de doeken van het heilige boek en opent het. Hij spreekt verzen uit, die ook de aanwezigen voorzichtig mee reciteren. Voor de sikhs die niet fysiek aanwezig kunnen zijn, wordt een livestream opgestart. Regelmatig komen gelovigen binnen, lopen naar het boek, maken een diepe buiging en lopen zonder hun rug te keren terug. Een van hen is Mehak, gekleed in een prachtige rode Indiase jurk. Ze begroet het heilige boek en vraagt ons of wij van tijdschrift Spirit zijn.
We gaan samen naar de hal om makkelijker met elkaar te praten. Mehak legt uit dat ze vaak vrijwillig rondleidingen geeft in de tempel voor groepen studenten uit de buurt. Ze is een jonge, authentieke en intellectuele vrouw die net afstudeerde in de rechten. Ze vertelt ons dat we het begin van de wekelijkse ceremonie hebben meegemaakt. Elke vrijdagochtend begint het lezen van de Guru Granth Sahib, dat onafgebroken doorgaat tot zondagavond. De hymnes worden gezongen, waarbij geleerden elkaar afwisselen in het voorlezen. Gedurende het weekend bezoeken sikhs de gurdwara om de ceremonie bij te wonen.
Op zondag is het het drukst, omdat veel mensen dan tijd kunnen vrijmaken om naar de tempel te komen. Het heilige boek, met de naam Guru Granth Sahib, symboliseert
een leraar die de leer overdraagt. Ook de stichter van het sikhisme, Guru Nanak, wordt beschouwd als een Guru, een leraar die de leer overdroeg.
Het sikhisme bevat elementen van zowel het hindoeïsme als de islam, niet verrassend omdat het ontstond in een tijd waarin deze twee religies dominant waren in India. Het grootste deel van de Indische bevolking was hindoe, maar de toenmalige machthebbers hingen de islam aan. Daardoor ontstond er een wederzijdse beïnvloeding waar het sikhisme het meest duidelijke voorbeeld van is.
Guru Nanak, geboren in een hindoefamilie, had bewondering én kritiek voor aspecten van beide religies. Door negen opeenvolgende Guru’s werd deze leer verder ontwikkeld tot een nieuwe religieuze beweging. De voorschriften staan in de Guru Granth Sahib, geschreven in het oude Punjabi, met aanvullende bronnen voor historische context.
Geleerden verdiepen zich in deze studies. We vragen ons af hoe migratie en cultuur in België invloed hebben op de sikhs en of er spanningen zijn tussen sikhs uit Pakistan en India. Mehak legt uit dat religieuze verbinding zwaarder weegt dan nationaliteit. Dit toont aan dat er binnen de gemeenschap sprake is van grensoverschrijdende verbondenheid.
Sikhs hebben historisch gezien vaak te maken gehad met onderdrukking, wat sterk leeft bij de oudere generaties. Mehak uit haar zorgen over de jongere generatie, die
volgens haar te weinig kennis heeft van de eigen religie, wat kan leiden tot vooroordelen en een gebrek aan erkenning van hun behoeften, bijvoorbeeld op school en werk. Ze benadrukt dat je je religieuze identiteit pas kunt uitleggen als je die zelf goed begrijpt.
Verder vertelt Mehak dat “sikh” letterlijk “student” betekent in het Punjabi. Iedereen die in één abstracte en niet-antropomorfe God gelooft en zich wil toewijden aan de leer van de tien Guru’s, kan via een eerste doop sikh worden. Bij de tweede doop, die een heel persoonlijke keuze is, worden meer verplichtingen aangegaan. We vragen wat haar godsbeeld inhoudt. Mehak beschrijft God als energie of licht in alles wat leeft. Iedereen is gelijk, ongeacht religie, afkomst of geslacht. Dit respect reikt zelfs tot dieren, sikhs eten daarom geen vlees en eieren, al geeft Mehak meteen toe dat lang niet alle sikhs zich daar aan houden. Ook dragen mannen en vrouwen evenveel bij aan het lezen van het heilige boek. Het is ons opgevallen dat de vrouwen zich in de zaal wat verder hebben verwijderd van de mannen. Mehak verklaart dat het de gewoonte is van vrouwen in de gemeenschap om elkaar op te zoeken en het onderling gezellig te maken.
We worden uitgenodigd in de keuken om verder te praten. Wist je dat elke gurdwara wereldwijd gratis eten en chai (kruidige thee) aanbiedt? Tussen het praten door waren de gefrituurde erwtensnacks perfect getimed. Iedereen draagt bij aan de gurdwara naar eigen vermogen, door financieel te helpen, de leer te verspreiden, of te helpen met koken, onderhoud of schoonmaak.
Het eten symboliseert de openheid naar iedereen en het delen van wat je hebt. Het samen eten in rijtjes op de grond benadrukt de gelijkheid van alle mensen. Via een scherm in de keuken zagen we de ceremonie in de grote zaal doorgaan. Ondertussen blijven we Mehak bestoken met onze vragen.
We vragen naar de tweede doop waar ze het eerder over had. Mehak legde uit dat volledige toewijding inhoudt dat sikhs zich houden aan vijf symbolen (de 5 K’s), geen alcohol, drugs, vlees of eieren consumeren, en een tiende van hun inkomen doneren, aan een goed doel of de tempel. De vijf symbolen zijn de volgende: kes (lang, ongeschoren haar), kanga (kam), kachera (een soort onderkleed), kirpan (een zwaard of dolk) en kara (een stalen armband). De dolk (kirpan) mag in België niet worden gedragen, maar dat is volgens Mehak geen al te groot probleem gezien België veilig genoeg is en de kans dat men anderen of zichzelf moet verdedigen vrij klein is, want dat is de symbolische betekenis van de dolk. Zelf draagt Mehak rond haar hals een hangertje in de vorm van een dolk.
Ons gesprek met Mehak en de andere sikhs is lang en hartelijk, het bezoek kenmerkt zich door gastvrijheid en openheid over de gewoontes en riten. We kunnen nog lang doorgaan over onze ervaringen in de tempel, maar we nodigen vooral iedereen zelf uit om de drempel van de gurdwara over te gaan. Het is de moeite om de gastvrijheid van de sikh-gemeenschap in België eens zelf mee te maken. En als je interesse hiermee helemaal is opgewekt: waarom niet eens de grote reis naar India ondernemen?
Dit artikel is afkomstig uit Spirit, het eerste interlevensbeschouwelijk tijdschrift van Vlaanderen. Lees hier meer.
