“We hebben zowel kleine als grote stappen te zetten”

“Om de schepping te kunnen beschermen moet je diens Schepper (er)kennen. En om recht te kunnen doen aan de Schepper, moet je ook recht doen aan diens schepping.” Aan het woord is Mohammed Kechouh. Hij schrijft islamitische kinderboeken en fietste met zijn vriend Rudy naar Mekka om te reflecteren op Gods tekenen in de natuur. “Pas wanneer je de tekenen uit de Koran en de tekenen uit de schepping met elkaar in verbinding brengt, kom je tot een dieper begrip van hun betekenis”, vertelt hij. Het gaat om tekenen die je in jezelf en je omgeving kunt opdiepen, om middels observatie en reflectie tot wijsheid over de schepping en de natuur te komen.

Het verhaal van Mohammed is één van de vele kleurrijke portretten in de indrukwekkende reeks Inclusieve Duurzaamheid van NieuwWij. Wie de berichtgeving over de Nederlandse klimaat- en duurzaamheidsbeweging enige tijd volgt, krijgt soms de indruk dat de deelnemers wit, hoogopgeleid en niet gelovig zijn. Dat beeld klopt maar ten dele, zo laat deze reeks op overtuigende wijze zien. Ook vele anderen zijn druk in de weer met het redden van het leven op aarde. Hoopgevend, want je hoeft de krant maar open te slaan om de belabberde ecologische realiteit uit de kolommen te zien barsten.
Wie de artikelen achter elkaar leest hoort een interreligieuze toon op de achtergrond meeklinken.

Aandacht voor (de) schepping, het wonder van het bestaan en het feit dat wij allen uit dezelfde bron zijn ontstaan keren terug als belangrijke motieven om in actie te komen voor de aarde. Bij de abrahamitische religies is het startpunt wat vaker mens-centraal, bij de ecofilosofie en groen humanisme is het vertrekpunt ecologisch van aard en wordt de innige verbondenheid van mens en natuur benadrukt. Hoewel de verhalen uiteraard niet representatief zijn voor alle gelovigen van een bepaalde religie of levensovertuiging, is het noemenswaardig dat het denken over de relatie tussen mens en natuur bij veel geportretteerden in beweging is. Velen delen het besef dat onze gevoelsband met de schepping/natuur om herstel vraagt.

Een ander belangrijk terugkerend motief is klimaatrechtvaardigheid. De rijkste landen zijn veruit het meest verantwoordelijk voor klimaatverandering, terwijl de allerarmste landen het minste broeikasgas uitstoten en het meest te lijden hebben onder de gevolgen van een opwarmende aarde. Nog altijd wordt door rijke landen onvoldoende gehoor gegeven aan de roep van armere landen om de klimaatschade minstens financieel te compenseren. Hoe verdeel je de lasten? Is het redelijk om mensen die weinig schade aan het klimaat veroorzaken op te zadelen met hoge kosten? De kans is dan groot dat de minstbedeelden hun hakken in het zand zullen zetten, zoals dichter bij huis les gilets jaunes (de gele hesjes) in Frankrijk deden. Daar zijn milieu en klimaat niet bij gebaat. En zolang mensen van kleur vaker laagbetaalde banen hebben, zit hier bovendien een extra punt van aandacht. Deze en aanverwante zorgen worden in de reeks niet voor niks aangestipt en komen voort uit de waarde van sociale rechtvaardigheid die alle levensbeschouwingen hoog in het vaandel hebben staan.

Verder laten de portretten mooi zien dat je inzetten voor de aarde op allerlei manieren en vanuit zeer verschillende invalshoeken mogelijk is. De ernst van de zaak klinkt helder door en het gevoel van urgentie is bij velen zeer groot. Doe wat je kunt, klinkt het van verschillende kanten. Geen overbodig advies, gezien de overweldigende omvang van de ecologische crisis. Door met anderen in gesprek te gaan, elkaar te steunen en schoonheid op te zoeken kun je voorkomen dat je overspannen raakt bij het aankaarten van de grootste crisis in de geschiedenis van de mensheid.

Een minder belicht onderwerp is de rol van overheidsingrijpen. Groener consumentengedrag alleen kan een klimaatramp niet afwenden, dus het blijft de vraag hoe de (al dan niet religieus geïnspireerde) burger en aardbewoner in ons, overheden verder kan bijsturen in de richting van een werkelijk duurzame koers. Anders blijft het onmogelijk om de opwarming tot ruwweg 1,5 graden Celsius te beperken. Alleen overheden kunnen dit afdwingen bij bedrijven en zo voorkomen dat zij in greenwashing blijven steken, dus het is bemoedigend dat burgers overheden via de rechter aan hun eigen wetgeving en afspraken houden.

Het is voor de duurzaamheidsbeweging anno 2022 bovendien van groot belang actiever verbinding te zoeken met mensen in het armere globale zuiden. Door bijvoorbeeld Congolese en Vietnamese stemmen aan het woord te laten, worden de doorgaans abstract geformuleerde gevolgen van de klimaatcrisis een stuk persoonlijker en daarmee concreet voorstelbaar en betekenisvol. Hoe worden Congolezen en de wezens waarmee zij samenleven geraakt door toenemende droogte? Hoe gaan Vietnamezen in de Mekongdelta om met de destructieve zouttongen van een oprukkende zee, en hoe kunnen wij hen helpen? De (soms niet eens) democratische stem van mensen in het globale zuiden is momenteel veel minder waard dan die van westerlingen. Hoe kunnen we dat verschil eindelijk gelijk trekken?

Dat zijn ongemakkelijke vragen zonder makkelijke antwoorden, die we wel moeten stellen om afdoende in beweging te blijven en niet uit het oog te verliezen waar we het uiteindelijk allemaal voor doen. Namelijk de planeet voor al haar aardbewoners leefbaar en prachtig houden, omdat we met heel ons hart van de aarde houden. We hebben zowel kleine als grote stappen te zetten, we kunnen niet anders. Zoals de Groene Moslims zeggen: “Stap voor stap dragen ze bij aan de schoonheid van het spoor dat je achterlaat.”