Op de achterflap wordt de lezer een aantal beloften gedaan: “Dit boek stelt je in staat om op een geheel nieuwe manier over God te spreken; het christendom integraal te benaderen; het onderscheid te zien tussen ‘purperen’, ‘blauwe’ en ‘groene’ Godsbeelden; inzicht te krijgen in het doel van je eigen spirituele reis.” Samen met de titel verraadt dit soort targetgerichte beloften een Amerikaanse achtergrond die bepaalde lezers aan zal spreken en bij andere argwaan en misschien zelfs irritatie zal wekken. Het aardige is dat dit boek ook inzichtelijk maakt waar zowel instemming als ergernis hun oorsprong vinden, zeker daar waar het gaat om overtuigingen en wijzen van in het leven staan.
In hun inleiding leggen de auteurs hun kaarten op tafel. Ze maken gebruik van het werk van onder meer Clare Graves en Ken Wilber. Dat ze daarbij vermelden dat deze denkers op hun beurt gebruik hebben gemaakt van de inzichten van velen die hen voorgingen, is op zichzelf een illustratie van wat ze te zeggen hebben: de ontwikkeling van ieder individu, van iedere samenleving en van de mensheid als geheel, voltrekt zich in opeenvolgende fases. Groei en ontwikkeling worden gestimuleerd door inzicht in deze fases. Inzicht in deze fases kan bereikt en verdiept worden door reflectie en zelfreflectie. Het zorgvuldig in kaart brengen van deze fases is daartoe een belangrijk hulpmiddel en dit boek doet dat met verve.
Belangrijk is dat de auteurs niet toegeven aan de verleiding hun systematisering als uniek en absoluut te verkopen. Terecht stellen ze dat er talrijke schema’s van groei en karakters zijn ontwikkeld, zoals de behoeftenpiramide van Maslow, en de typeringen volgens het Enneagram waar ze zich reeds vele jaren mee bezig houden. Daarbij geven ze aan dat iedere schematisering niet alleen zijn eigen mogelijkheden en voordelen, maar ook zijn eigen beperkingen en voorlopigheid heeft – hetgeen met de grondgedachte van menselijke ontwikkeling een natuurlijk en principieel gegeven is. Dat ze er voor gekozen hebben na acht duidelijk omschreven fases, de fase ‘God 9.0’ niet in te vullen maar open te laten, en er vanuit gaan dat er nog meerdere fases in het verschiet liggen waarvan we nu nog geen idee (kunnen) hebben, is dan ook consequent en bovendien hoopvol en uitnodigend. Wat in de toekomst ligt kan slechts vermoed worden.
Het door Clare Graves ontwikkelde schema ‘Spiral Dynamics’ vormt de basis voor ‘God 9.0’. Het biedt een indeling van de menselijke ontwikkeling in negen fases die van passende kleuren zijn voorzien. Graves gaat bij zijn systematisering uit van een pendelbeweging van ‘ik’ naar ‘wij’ en verheldert daarmee de zowel heilzame als problematische verhouding tussen het individu en de samenleving.
Zo heeft fase ‘God 1.0’ de kleur beige gekregen, de kleur van de savanne die staat voor de ‘archaïsche laag van het pure overleven’. Deze fase nam een aanvang bij het ontwaken van de mensheid, zo’n 100.000 jaar geleden. De dominante waarde is ‘voortbestaan’. Als typische representanten worden ‘de zuigeling en de vondeling’ genoemd.
In de blauwe fase ‘God 4.0’, vanaf ca. 3000 v. Chr, draait het om ‘ordening en heiliging’, om wetten en regels die het voortbestaan van de samenleving moeten garanderen. Wie zich daaraan houdt, wacht een beloning in de eeuwigheid. ‘Typische representanten: beambte, koning, zedenmeester, schriftgeleerde, bisschop, censor.’
Sinds enkele tientallen jaren beleven we de turquoise fase van ‘God 8.0’ waarin ‘universaliteit, kosmische verbondenheid en harmonie’ de kenmerkende waarden zijn. ‘Omarming van alle perspectieven’ hoort daarbij. ‘De leraar in globale virtuele gemeenschappen en iemand die de holistische schoonheid van het geheel ziet’ zijn de representanten van het huidige tijdsgewricht.
In elke fase worden de mens en de samenleving, God en Jezus, en het geloof beschreven. Dat leidt tot herkenbare en prikkelende constateringen: ‘Ieder schietgebed à la “Lieve God, maak dat ik hier levend uitkom!” is een vorm van terugkeren naar de purperen, magische fase God 2.0. Veel christenen hebben deze purperen ruimte nooit verlaten. Het geloof is er dan alleen om wensen te vervullen of voor hulp in noodgevallen. Wat gebeurt er als God 2.0 geen parkeerplaats vrijmaakt of als het tijdens het gemeentefeest regent? Dan wordt het tijd om te groeien.’
De auteurs maken duidelijk hoe spanningen tussen representanten van verschillende fases onvermijdelijk zijn; hoe individuen die de overgang naar een volgende fase al gemaakt hebben zich steeds minder thuis zullen voelen in gemeenschappen die daar nog niet aan toe zijn; en hoe het individu ook in zichzelf frictie kan ervaren tussen de fases waarin hij zelf beurtelings verkeert. Menselijke groei en ontwikkeling verlopen nu eenmaal niet altijd gelijkmatig maar ook met horten en stoten, soms met een reuzensprong vooruit, dan weer met terugval en regressie.
Veelzeggend is het perspectief van ‘wereldethos en wereldburgerschap’ dat in ‘God 8.0’ geschetst wordt. Met instemming citeren de auteurs een verklaring van ‘het parlement van wereldreligies’, voor een belangrijk deel opgesteld door de Zwitserse theoloog Hans Küng: ‘Alle religies moeten zich verplichten tot:
- een cultuur van geweldloosheid en van eerbied voor alle leven;
- een cultuur van solidariteit en een rechtvaardige economische orde;
- een cultuur van verdraagzaamheid en een leven in waarheid;
- een cultuur van gelijke rechten voor man en vrouw.’
De titel is weliswaar prikkelend maar ‘Menselijkheid 9.0’ zou meer recht doen aan de inhoud. Het gaat de auteurs om de ontwikkeling van universele menselijkheid en godsbeelden worden beschreven omdat ze licht werpen op de betreffende fase van menselijke ontwikkeling. Dat het boek handelt over ‘de spirituele groeikansen van het christendom’ is waar in zoverre het van iedere fase de visie(s) op Jezus bespreekt. Maar de aandacht voor Jezus is eerder exemplarisch dan maatgevend en wanneer niet Jezus maar Boeddha als uitgangspunt was genomen, was het boek niet principieel anders geweest. Het gaat niet exclusief over de groeikansen van het christendom maar over die van alle religies en over die van onze menselijkheid.
‘God 9.0’ is een prettig leesbaar boek met een duidelijke structuur en verhelderende schema’s en dito illustraties. Met zijn vele inspirerende citaten uit alle windrichtingen en een wellicht confronterende zelftest is het zowel voor zelfstudie en -reflectie als voor lees- en gesprekskringen zeer geschikt. Van harte aanbevolen.
Voor meer informatie over dit boek of om dit boek te bestellen: klik hier.
