“De stap naar de ander wordt kleiner door Emoena”

Pochet is docent levensbeschouwing en zingeving op de Hogeschool UCLL in België en vicevoorzitter van de Boeddhistische Unie van België. In België wordt het Boeddhisme binnenkort erkend als officiële levensbeschouwing. Een van de gevolgen is dat er consulenten in ziekenhuizen en gevangenissen komen en dat Boeddhisme een keuzemogelijkheid wordt in het onderwijs. Vanuit haar expertise als docent en vicevoorzitter van de Boeddhistisch Unie van België helpt Pochet mee aan de ontwikkeling van dit onderwijs. Ook is zij co-coördinator bij Emoena België. Pochet: “Verbinding maken en echt luisteren is niet gemakkelijk, maar wel heel belangrijk. De verbindingen ontstaan als mensen bereid zijn de ander te ontmoeten en dat kan ook plaats vinden rond moeilijke thema’s.”

Mevrouw Pochet, hoe is het Emoena programma in België begonnen?

“Het vindt haar oorsprong in Frankrijk en is opgericht door rabbijn Pauline Bebe. Zij heeft de Belgische priester Dominique Janthial aangesproken en andere contacten gelegd in België. Samen met Sciences Po, een universitaire faculteit in Frankrijk die Emoena steunt, vertelde ze over haar project en de Belgische contacten waren onmiddellijk enthousiast. Ook kwamen er warme en enthousiaste reacties vanuit religieuze hoek.

Dominique Janthial was eerder werkzaam aan de faculteit theologie in Louvain-la-Neuve, een bekende katholieke universiteit in België en ook zij hebben zeer snel hun steun gegeven op verschillende manieren. Zo zijn er zalen toegankelijk gemaakt om Emoena-lessen te organiseren en zijn er docenten aangewezen die les zouden kunnen geven. Het is met veel enthousiasme tot stand gekomen. Ook is er de raad van bestuur samengesteld en zijn alle in België erkende religies aangeschreven. Die zijn ook op de kar gesprongen. Nu zitten we in het vierde jaar van Emoena en zijn er naast deelnemers van de erkende religies ook deelnemers die niet-geloven en/of zichzelf atheïst of agnost noemen. Emoena wil de maatschappij vertegenwoordigen, dus dit was een belangrijke stap.”

En wat maakt dat u zelf graag aan Emoena meewerkt?

“Mensen leren op cognitief vlak en ze leren communicatieve vaardigheden, maar het gaat echt om veel meer. Iedere eerste dag van het nieuwe Emoena opleidingsjaar denk ik: het zal niet zo goed zijn als vorig jaar. En elk jaar loopt het en is het prachtig! Mensen zijn aan het einde van een jaar echt dichter bij elkaar gekomen, ook al waren ze zo verschillend. Dat geeft hoop voor de mensheid. En het laat zien dat die verbinding toegankelijk is voor iedereen. Een andere reden is dat we heel mooie momenten meemaken.

Vorige maand waren we in een Boeddhistisch centrum waar de moslimdeelnemers in de middag gingen bidden. Door de glazen deur zagen wij het gebed, maar dit hoorden wij ook. Het klinken van de Arabische recitatie in een Boeddhistische tempel… dat is Emoena!

Een pastoraal werkster van de katholieke kerk nam ook deel. Tijdens de middagpauze stonden we naast elkaar in de rij te wachten om te kunnen eten en ik vroeg haar van welke kerk zij was en ze begon zo enthousiast te vertellen over haar kerkelijke omgeving. Toen ik de twinkeling in haar ogen zag, kreeg ik het gevoel dat haar geloof echt vertaald was in actie, in beleving, in haar dagelijks leven. Ze was zelfs met haar hele familie verhuisd om dichter bij de kerk te zijn. Het ging niet alleen over haar, de kerk en de zondagsmis, het ging over een hele maatschappelijke beweging en om de dynamiek in haar omgeving. Op die momenten kan je je verbinden met het geloof van ‘de ander’ en zelfs herkenning voelen.

Hoe vertaalt diep geloof zich voor mensen? Dat is niet theoretisch, dat gaat voorbij kennis, het gaat om beleving en verbinding met een gemeenschap. Deze ontdekkingen gebeuren niet alleen tijdens de sessies, maar ook tussen de lessen door. Mensen staan open voor elkaar en de context om met elkaar het gesprek aan te gaan wordt tijdens Emoena gefaciliteerd.”

Waarom is een programma als Emoena belangrijk in België?

“In België steunt de regering alle erkende religies. Onder andere financieel, maar ook op andere manieren. Zo is er onderwijs over verschillende levensbeschouwingen en morele ondersteuning in ziekenhuizen en gevangenissen. Ook zijn er heel wat opleidingen en universitaire masters in bepaalde religies, maar er is eigenlijk geen opleiding waar we vanuit verschillende levensbeschouwingen allemaal samen naast elkaar zitten. België leidt sommige religieuze leiders op, maar interlevensbeschouwelijke relaties zijn niet altijd een prioriteit. Een opleiding van kwaliteit waar mensen samen zitten en leren over de instituties van België, het kader waar ze in leven, en dan in dialoog gaan en samenwerken zoals tijdens Emoena. Dat is echt een unicum.

Daarnaast heeft Emoena ook andere onderscheidende punten. De sterkte van Emoena is dat het gedragen wordt door een raad van bestuur die bestaat uit levensbeschouwelijke leiders van verschillende tradities. Het programma wordt ook echt gedragen door hen. Wat Emoena ook sterk maakt is de afwisseling van een overdracht van hoogwaardige kennis, een zeer interessant inhoudelijk aspect van kennis en een ruimte om vaardigheden te oefenen.”

Waar liggen de uitdagingen?

“De uitdaging voor ons als organisatie is ervoor zorgen dat deelnemers uit alle hoeken van onze maatschappij komen. We zien bijvoorbeeld dat sommige jaren niet altijd alle religies talrijk vertegenwoordigd zijn. Een tweede uitdaging zit ‘m in de opleiding zelf. Je kan inhoudelijk van alles voorzien en zorgen dat het kwalitatief goed in elkaar zit, en dat er voldoende gelegenheid is om in dialoog te gaan. Maar dan moet de groep het ook dragen. Je kunt wel zeggen: we moeten in dialoog gaan, maar elkaar echt ontmoeten, verbinden en luisteren naar het perspectief van de ander en empathie tonen… dat vraagt een zekere bereidheid. Die is er wel, maar dat is ook juist een proces. Zo’n heel jaar is daar wel echt voor nodig.

Vaak gebeurt verbinding juist op onverwachte momenten. Als deelnemers zich moeten verplaatsen, tijdens ‘ateliers’ en discussiegroepen, in de pauze en na de lessen. Het gebeurt op een heleboel manieren, maar het gebeurt ook zeker wanneer er moeilijke onderwerpen aan de orde zijn. Het is soms juist in de moeilijkheden dat het gebeurt en dat is heel interessant om te zien. Je ziet dan dat het eigenlijk gaat om de verbinding tussen mensen, eerder dan verbinding tussen religies of religieuze leiders. En het gaat er zeker niet om dat we allemaal één worden en dat die verschillen er niet meer zijn. Integendeel. Het gaat erom dat we verbinden zodat we de persoon zien achter een imam of een consulent.”

En op momenten dat het moeilijk wordt of dat het oncomfortabel wordt, hoe gaat u dat niet uit de weg? Hoe gaat u daarmee om?

“Soms voel je dat iets niet gaat. Er zijn momenten geweest waarop mensen dachten en voelden dat ze het niet eens werden rond een onderwerp. En dan zie je toch iets gebeuren, de bereidheid om te luisteren naar een ander perspectief. Want meestal gaat het over een persoonlijke beleving, meer dan een positie van bijvoorbeeld een kerkelijke instantie. Spreken vanuit een persoonlijke ervaring opent deuren. Tijdens het jaar werken deelnemers in groepen aan een eindejaarsproject. Dit is de vertaling van ‘het samen leren’ en soms is het moeilijk om de violen te stemmen. Maar juist hier gaat het om, dit is één van de doelen van Emoena. De concretisering van een project, de eigen ideeën loslaten en de andere een beetje dichterbij laten komen. Het benoemen van de verschillen helpt om de theorie in praktijk om te zetten. Het gaat om bewustwording: wat willen we bereiken? En waar gaat dat echt om? De eindejaarsprojecten als evaluatievorm is een bijzonder mooie manier om het jaar te eindigen, en dat hebben we te danken aan de bedenkster van Emoena, Pauline Bebe. Het is een vorm van samenwerken waar iedereens talent gebruikt moet worden, waar iedereen een plek krijgt, zijn of haar inbreng heeft, moet overwegen en ideeën en overtuigingen moet loslaten.”

En wat hoopt u dat deelnemers meenemen uit hun deelname aan Emoena?

“Ik hoop dat ze ervaren dat verbinding kan, ook al is het moeilijk soms, maar dat het de moeite waard is om de ander te ontmoeten. Dat het een meerwaarde heeft en dat het niet altijd vanzelfsprekend is. We hebben sowieso de neiging om mensen op te zoeken die gelijkgestemd zijn. Mensen die denken zoals wij, zo dicht mogelijk bij onze eigen overtuigingen en ideeën. Dat is veel makkelijker. Maar even ervaren van: die personen zijn zó anders, en tóch hebben we elkaar ontmoet op bepaalde vlakken. Dat is heel bijzonder. En als je dat ervaart, dan denk ik dat je voor de rest van je leven een zekere durf hebt om de andere aan te spreken. Om de ander toe te laten. Ik denk dat dat bij Emoena echt gebeurt. De stap naar de ander wordt kleiner door Emoena.”