Timmermans is een bekend gezicht op Schiphol, want onderweg naar de douane wordt hij aan alle kanten begroet. Terwijl we richting de douane lopen vertelt hij: “Wat betreft ligging en ontwerp hebben we het bij het ‘nieuwe’ centrum helemaal anders gedaan. Bewust is het nieuwe stiltecentrum nu achter de douane gebouwd. Beneden in de drukke hal hoort dit niet thuis – het gaat ons juist om de rustplek die we mensen kunnen bieden.” Ook wijst hij me op de bewegwijzering, een symbool van een knielend mens staat afgebeeld op de borden. Meditation Centre staat erbij. “Eigenlijk kunnen we bezoekers er niet vaak genoeg op wijzen. Mensen moeten het gevoel hebben dat er op onze luchthaven echt (een) ruimte is voor rust, bezinning en troost. Dat willen we uitstralen.”
De luchthaven heeft het pastoraat al sinds de jaren zeventig opgepakt, omarmd en eigen gemaakt. Eerst voornamelijk vanuit katholiek en protestants perspectief, nu heeft in ieder geval de plek een veel neutraler karakter. Het pastoraat en de gebeds- en stilteruimten zijn altijd onderdeel van Schiphol geweest. Alles wat hier nu in het stiltecentrum staat, wordt dan ook door de luchthaven gefaciliteerd. Timmermans: “Schiphol heeft als geen ander in de gaten dat de discussie over religie, die in de samenleving speelt, vooral niet op de luchthaven gehouden moet worden. Mensen met verschillende religieuze achtergronden moeten hier de ruimte krijgen – dat geeft het ook een internationaal karakter. We kunnen er nu eenmaal niet omheen dat de wereld groter is dan Nederland. Daarmee heeft dit stiltecentrum ook een voorbeeldfunctie.”
Behoeftevoorziening
Het stiltecentrum wordt gerund door vrijwilligers. Zo treffen we op deze vrijdagochtend een gepensioneerde KLM-piloot in het naastgelegen kantoor die, na jaren gevlogen te hebben, op deze manier nog betrokken is op de luchthaven. Zelf heeft hij een katholieke achtergrond, maar hij vindt het vooral belangrijk dat mensen met verschillende achtergronden hier welkom zijn. “Dit stiltecentrum voorziet echt in een behoefte.” Maar waar ligt die behoefte dan precies?
Beide heren benadrukken dat mensen op een drukke, overvolle, hectische plek als deze luchthaven steeds vaker een rustplek nodig hebben. Maar niet alleen stilte of bidden is wat mensen naar deze plek brengt. Het werk van het pastoraat, ook vaak in de vertrekhal, draait veelal om het bieden van troost. Vliegangst komt veel voor, legt Timmermans uit. “Het besef slaat vaak op het laatste moment in voor het vliegen: mensen komen los van de aarde!” Ook mensen die onderweg zijn naar een uitvaart, of een ziek familielid trekken vaak aan de bel.
Toch is de rol van het pastoraat eigenlijk alleen ontvangend en niet zendend. “Wij staan aan de kant, en wachten totdat wij geroepen worden.” Het belangrijkste is dat mensen zich helemaal vrij voelen om naar het centrum te komen, ieder met zijn eigen individuele intentie of behoefte. De handeling die het pastoraat pleegt is dus echt het aanwezig zijn. Dat maakt het misschien moeilijk om te zien welke denominatie ze zijn, maar mensen kunnen wel zien dat ze er allemaal welkom zijn. “Pure gastvrijheid.”
Reizigers zijn vaak in eerste instantie verbaasd dat het mogelijk is, samen met ‘de ander’ in een ruimte bidden of stil worden. Het is iets waar ze in hun dagelijkse context niet over na hoeven denken – dan kunnen ze gewoon naar huis, naar de moskee of de kerk om uiting te geven aan hun geloof. Op een luchthaven heeft men simpelweg die keus niet. Dankbaarheid voor überhaupt een plaats voor bezinning is dan groot.
Praktische benadering
Al die soorten religies bij elkaar in een stiltecentrum: dat klinkt allemaal goed, maar levert het dan nooit conflict op zoals dat in de ‘samenleving’ voorkomt?
De mannen leggen uit dat er inderdaad af en toe hobbels te nemen zijn, zoals wanneer een grote groep van het ene geloof in de ruimte is, of iemand van een ander geloof het intimiderend vindt om ook naar binnen te gaan. Dat schrikt af! Timmermans legt uit dat de oplossing vaak praktischer is dan je denkt. “Daar zijn vrijwilligers dan voor: die vragen iemand om een paar minuutjes buiten te wachten, tot het weer wat rustiger is. De grote groep binnen blijft natuurlijk heus geen uur bezig”. Die praktische begeleiding is eigenlijk de sleutel, stelt hij. Goed communiceren over de regels en gewoon orde houden. “Er zijn regels. Bijvoorbeeld dat je stil bent of fluistert, je telefoon op stil zet, de ruimte geeft aan medebezoekers en in elkaars waarde laat. Als iedereen zich gewoon gedraagt, is er zelden een probleem. Ook hebben vrijwilligers zelf verschillende religieuze achtergronden, ook daar is dus over nagedacht. Het ‘algemene’ karakter van dit stiltecentrum dient dus echt een inclusief doel.”
Welke ontmoeting Timmermans het meest is bijgebleven? Een moslim en een jood waren samen in de ruimte aan het bidden, beiden in hun eigen richting en op hun geheel eigen wijze. Maar toen hij zijn (christelijke) ‘overweging’ begon, draaiden zij beiden letterlijk naar hem toe om mee te kunnen luisteren. Dat zijn mooie momenten. En een goed voorbeeld van de kracht van dit inclusieve stiltecentrum: verbinding.
Inclusiviteit is ook terug te zien in de enorme boekenkast die in de stilteruimte staat, die de diversiteit aan religies representeert met veel verschillende heilige boeken.
