“Ik vind het belangrijk dat de Europese waarden en rechten ook worden nageleefd aan de buitengrenzen. Mensenrechten en Europese waarden mag Europa niet selectief toepassen: die gelden voor iedereen. De huidige praktijken, met veel geweld asielzoekers terugduwen en onze verantwoordelijkheid afschuiven op de rest van de wereld, zijn daarom onacceptabel. Ik ben gedreven om die misstanden te benoemen en de Europese Commissie en landen aan te zetten om hiertegen in actie te komen. Daarbij hoort ook dat Europese landen die niet aan de buitengrenzen liggen, de verantwoordelijkheid voor asielzoekers eerlijk delen met de grenslanden.”
Waar was je laatste missie aan de EU-buitengrenzen en wat heb je daar gezien?
“De laatste keer was een werkbezoek aan Griekenland, in september. Hier was ik om poolshoogte te nemen van de situatie rond de illegale pushbacks: het met geweld terugduwen van vluchtelingen en asielzoekers. Daar sprak ik onder meer met NGO’s die zich daar inzetten voor de rechten van vluchtelingen, bracht ik een bezoek aan de grens van Griekenland en Turkije, en ging ik op bezoek bij het EU-grensagentschap Frontex. Allemaal ontmoetingen die zeer nuttig zijn en een goed overzicht geven van wat er allemaal misgaat rond de opvang, herverdeling en aankomst van vluchtelingen in Griekenland en de EU.
Voor mij werd duidelijk dat Griekenland er alles aan doet om de verantwoordelijkheid voor asielzoekers te ontlopen: door pushbacks, en door mensen die toch de grens zijn gepasseerd een jaar te laten wachten op een asielverzoek en geen opvang te bieden. Dat stimuleert hen om door te reizen en hun bescherming in een ander land te zoeken. Mensen die wel een asielverzoek kunnen indienen, worden afgewezen met het argument dat ze terug moeten naar Turkije, ondanks de realiteit dat Turkije hen niet terugneemt. Ook zij komen op straat te staan. En zelfs het kleine percentage dat wel een vluchtelingenstatus krijgt, blijft ook verstoken van huisvesting of inkomen. Zo schendt Griekenland alle regels die in de EU gelden voor asielzoekers en vluchtelingen. Tegelijkertijd worden hulpverleners die de slachtoffers van dit beleid redden op zee, of hen voedsel of medische zorg verlenen, vervolgt en bestraft. Dat is de wereld op zijn kop.
Het gesprek met dr. Pavlidis maakte diepe indruk. Hij werkt als forensisch patholoog en, naast zijn gewone werk, identificeert hij mensen die zijn overleden in het grensgebied van Griekenland en Turkije. In een heel klein gebied heeft hij dit al vele honderden keren moeten doen. Door de harde aanpak van vluchtelingen aan de Europese buitengrenzen moeten vluchtelingen steeds riskantere routes nemen om in veiligheid te raken, duizenden komen hierbij om het leven.
Maar het werkbezoek maakte mij ook duidelijk dat de Griekse praktijken nauw samenhangen met de oneerlijke verdeling van verantwoordelijkheid voor asielzoekers. In plaats van een evenredige verdeling over alle landen, is Griekenland verantwoordelijk voor alle asielzoekers die Europa binnen reizen via Griekenland. Hun roep om verandering is echter aan dovemansoren gericht. De weigering van andere landen om deze oneerlijke regel aan te passen, zie ik als een perverse prikkel voor de Griekse regering om haar verantwoordelijkheid te ontlopen. Ten koste van de vluchtelingen. Ik maak me daarom hard voor een eerlijke verdeling van asielzoekers over alle landen, zodat iedereen snel zekerheid krijgt of hij of zij mag blijven of niet, en de overheid daarna ook snel bescherming kan geven of aan terugkeer kan werken.”
Helpen dit soort missies vanuit het Europees Parlement? Zo ja: hoe?
“Zeer zeker. Als je ergens op missie bent kun je met eigen ogen zien hoe EU-beleid, wat toch vaak wat abstracter is, uitpakt in de praktijk. Je ziet met eigen ogen hoe het willen terugdringen van migratie, leidt tot dood en menselijk lijden. De ontmoetingen met de vluchtelingen en met mensen die werken met de Europese wetten, geven een veel realistischer beeld van de uitwerking. Lokale hulpverleners weten vaak ook veel beter wat er anders zou moeten. Daar leer ik veel van. Met deze hulpverleners sta ik ook na een bezoek nog in nauw contact, zodat ik snel op de hoogte ben van nieuwe ontwikkelingen. Zo kan ik voor de vluchtelingen en lokale organisaties een stem zijn in de EU, en breng ik hun zorgen over aan instanties die iets aan de problemen kunnen doen.”
Heb je al poolshoogte genomen in Ter Apel? En wat probeer je te doen om de situatie daar te verbeteren?
“Direct na de zomer heb ik mijn vakcommissie in het Parlement gevraagd om de Nederlandse staatssecretaris uit te nodigen om uitleg te geven over de opvangproblemen en over de onzalige plannen om gezinshereniging van vluchtelingen uit te stellen. Ondanks dat beide in strijd zijn met het Europees recht, weigerde de staatssecretaris om naar het Europees Parlement te komen. We hebben wel schriftelijke vragen aan de Europese Commissie gesteld en een werkbezoek gepland naar Ter Apel. Dan ga ik zeker mee. Ik ben al vaker in Ter Apel en veel andere opvangcentra in Nederland geweest, maar het niveau van de huidige opvang is een dieptepunt voor Nederland.”
Wat houdt je gemotiveerd, word je nooit moedeloos? Wat zijn je drijfveren om je sterk te maken voor een humaan vluchtelingenbeleid?
“De laatste jaren zie je veel ontwikkelingen die je moedeloos zouden kunnen maken. Maar dat is juist nu ook een drijfveer voor me: het mag niet zo zijn dat mensen aan hun lot worden overgelaten en we onze oogkleppen opzetten en wegkijken. Juist de werkbezoeken, waar ik vluchtelingen spreek die beter verdienen, en hun hulpverleners die in veel moeilijker omstandigheden dan ik hun werk moeten doen, motiveren mij enorm om me sterk te maken voor hen in Europa. Dat is het minste dat ik kan doen. Ik spreek heel veel mensen die niet willen dat de EU in hun naam aan de buitengrenzen mensen aan hun lot overlaten of zelfs in gevaar brengen. Er is echt veel draagvlak voor een humaan vluchtelingenbeleid. En de EU is sterk genoeg om dat waar te maken. Hoe kan zo’n welvarend deel van de wereld de verantwoordelijkheid voor vluchtelingen afschuiven op vaak fragiele en arme landen? Zij vangen al 86 procent van de vluchtelingen op. Het kan en moet beter, dat laat Europa nu ook zien met de genereuze ontvangst van vluchtelingen uit Oekraïne. Veel mensen willen een eind maken aan de ongelijke behandeling tussen verschillende groepen vluchtelingen. Zij, en natuurlijk de vluchtelingen zelf, motiveren me om me daarvoor in te zetten.”

Waarom moeten mensen kijken naar de serie Viva l’Umanità! ?
“De menselijkheid moet terug in het migratiedebat. Het woord ‘migratiedebat’ alleen al, het lijkt niet eens of het over mensen gaat. De serie maakt duidelijk over welke mensen het nou daadwerkelijk gaat en wat er nou precies allemaal gebeurt. En het is mooi om te zien hoeveel Europeanen zich voor vluchtelingen inzetten, op allerlei manieren: het aanbieden van voedsel, werk of huisvesting, hen bijstaan in moeizame procedures of demonstreren voor hun rechten. Vriendschappen met hen sluit. Je ziet Europeanen die doen wat in hun vermogen ligt vanuit hun diepe overtuiging dat elk mens waardigheid, bescherming en een toekomst verdient. Daarom: kijken!”
Wat wil je tenslotte nog delen?
“Ik hoop dat de serie mensen bewust maakt van de gevolgen van het harde grensbeleid, maar ook van hun eigen handelingsperspectief. Veel politici die roepen om dichte grenzen, verwijzen naar een gebrek aan draagvlak. Ik hoop dat het draagvlak dat ik veel tegenkom, zich steviger gaat manifesteren. En juist druk legt op politici om in te staan voor menselijkheid en solidariteit.”
