De dominee kan het niet alleen

Natuurlijk voel ik me verwant met de jonge collega’s die blij zijn met de voorgestelde koers van de PKN. Alleen is het wat mij betreft helemaal niet zo leuk te werken in “een kerk die almaar krimpt”. Het vraagt het uiterste van voorgangers die ook in organisatorisch opzicht ‘voor-ganger’ willen zijn, om te gaan met de sentimenten, behoeften en emoties van bestaande kerkleden én ook nog tegelijk te ‘pionieren’ en nieuwe wegen te verkennen zonder als verrader te worden weggezet. Als jonge voorganger ben je al te vaak de enige vertegenwoordiger van jouw generatie binnen de gremia van de kerk. Schuif je dan een keer aan in het café, of waar dan ook buiten de kerk, dan ben je patsboem opeens de enige vertegenwoordiger van die kerk geworden. Daar kun je wel wat steun bij gebruiken.

De reactie van de media op de moedige uitspraken van Arjan Plaisier is hierin ook kenmerkend en een tikje cliché: De toekomst? Laten we de jonge dominees vragen hoe zij de toekomst zien! O wat ontroerend. Ze willen er tegenaan! Voelen zich gedreven door de Geest. Gepassioneerd. Prachtig! Zet ‘m op! Dat is precies datgene waarmee ‘misschien wel de beste krant van Nederland’ haar lezers nog in vervoering kan brengen. Of neemt mijn eigen cynisme nu de overhand…?

Een sterke analogie voor de kerkelijke situatie, zie ik het overleg over de pensioenen en de generaties in Nederland. Met één belangrijk verschil: De kerk zou misschien wél de evangelische dwaasheid kunnen opbrengen om onzelfzuchtig haar middelen en energie in te zetten, gericht op de toekomst.

En gaat ze dat ook werkelijk doen? Het pamflet van mijn collega’s smeekt haast om deze ruimte. Ik vrees hierin een ‘idealistisch ja’ op papier dat in de praktijk meestal een taaie en slecht gearticuleerde ‘nee’ gaat worden, zoals ds. Bert Altena’s reactie op deze website al lijkt te bevestigen. En dat terwijl mijn collega ds. Ad van Nieuwpoort al jaren geleden de stelling noemde dat de kerk er niet voor zichzelf is, maar voor de wereld. Zo’n stelling nodigt iedereen uit om anders te gaan kijken en denken. Net als het synoderapport, maar dan veel simpeler en korter. Soms is het bijna alsof je met die stelling de kerk ‘verlost’ van zichzelf. Heilzaam dus.

Nee, zelfs als stadsdominee van Haarlem kan en wil ik niet in theologische zin ‘de kerk’ belichamen. Ik kan het niet alleen. Ik kan zorgen voor kerkelijke presentie bij een ‘coming-out ontbijt’ in het stadhuis, of iets van de theologie zichtbaar maken in een nabespreking van een theatervoorstelling (ja, mijn werk is eigenlijk heel leuk). Maar steeds ontdek ik ook dat ik de kerkelijke uitzondering ben die zich buiten de kerk waagt. Terwijl een kerk die weet dat ze er voor de wereld is, hierin toch als vanzelf mee zou willen doen? De kerk van nu is er blijkbaar nog steeds vooral voor zichzelf. Die van 2025 hopelijk iets minder.

Hieronder een filmpje van de Serious kerkdienst (2015) waarvan Tom de Haan initiatiefnemer was.