Ik las laatst als onderdeel van dezelfde discussie op de website van Trouw een interview met de gerespecteerde theoloog Erik Borgman. De kop boven dit interview stelt dat de kerk te modern is geworden. Hetgeen ik zeer betwijfel. De kerk mag juist veel moderner en vooral veel innovatiever worden. Ik beperk de discussie tot twee vragen en trek vervolgens één conclusie, namelijk dat het kan.
Ten eerste de vraag: wat is de taak van de kerk? De kerk is volgens Borgman een “plaats van doordachte passiviteit. Dat staat haaks op onze tijd, maar dat moet wel zo blijven”. Ik hoor mensen vaak zeggen dat de kerk een belangrijke rol heeft in het vertolken van een ‘tegengeluid’ in de samenleving. Ik denk aan een concept als de Vluchtkerk bijvoorbeeld. Maar ik zie de hoogleraar Publieke Theologie een conclusie trekken, die mij tekort door de bocht is. Namelijk dat we dus niet moeten ophouden kerk te zijn. Alsof de kerk haar bestaansrecht kan ontlenen aan het oppositie voeren…
Nee, de kerk is daarvoor, net als het CDA, teveel een partij van het midden. Werkelijk oppositie voeren zit er gewoon niet in. Bovendien is de kerk echt niet de enige die een ander geluid kan vertolken; een politieke partij of een blog doen dit vaak met meer overtuiging. De kerk heeft een taak in het verbinden van mensen. In een samenleving waarin iedereen langs elkaar heen leeft en steeds de tegenstelling opzoekt, is dát geluid zeer welkom.
Ten tweede de vraag: hoe geef je die taak vorm? Het niet meer als relevant gezien worden, is een dreigend gevaar voor de kerk. Ga er maar aanstaan: mensen vandaag de dag nog geïnteresseerd weten te krijgen – en te houden – in de oude spirituele bronnen. In het interview met Borgman begint de Trouw-journalist hier ook over: “maar als de kerk […] vormen hanteert die niemand meer aanspreken, dan functioneert ze ook niet.” De theoloog antwoordt met: “Er is een grens. Als niemand herkent wat je doet, is er wel een probleem. Dan is je opdracht de zaak af te pellen: terug naar de kern”.
Het pleidooi voor het terugkeren naar de kern van de zaak is in mijn ogen te vaak een pleidooi voor terugkeer naar de goede oude tijd. Het gevaar bestaat dat je teruggrijpt op oude gewoontes, terwijl de tijd al zo veel verder is. Want wat nu als je tot de conclusie komt dat er een ‘constructiefout’ in de kerk geslopen is (naar de theoloog Harry Kuitert, die Kerk als een constructiefout schreef )? Ben je dan bereid om die gewoontes aan te passen en werkelijk veranderingen door te voeren?
Één conclusie: blijf innoveren zolang het kan! Zonder innovatie blijft het bepleiten om naar de kern van de zaak terug te gaan een loze kreet. Ik zie om mij heen een nieuwe generatie in de kerk opstaan, die werkelijk bereid is gewaagde conclusies te trekken. Een nieuwe generatie doeners die out-of-the-box denkt. Nu werd laatste bekend dat de protestantse kerken samen nog zo’n 1 miljard euro op de bank hebben staan. De landelijk secretaris Arjan Plaisier deed daarop een oproep om dit geld rijkelijk te laten vloeien. Ik citeer: “Het geld kan beter in rook opgaan dan dat het in de mottenballen ligt te verzuren.” Dat kan toch niet waar zijn? In rook opgaan?! Heb het lef als kerk om te laten zien dat je werkelijk van deze tijd bent. Investeer als kerk – zolang het kan – in werkelijk innovatieve projecten.
Klik hier voor het artikel ‘Stop met vrijwilligerswerk in de kerk’ van Joël Friso.
