Hond
De Griekse filosoof Diogenes van Sinope (404-323 voor Chr.) kreeg de bijnaam ‘kuon’: hond. Van dat ‘kuon’ is het woord ‘cynisme’ afgeleid. Anders dan in ons taalgebruik staat het niet voor verhard of verbitterd, maar voor een basale levenswijze:
het verwerpen van rijkdom en culturele vanzelfsprekendheden. Trouw aan de natuur. Overgave aan een louter biologisch welbehagen. Het doorprikken van alles wat onecht is. Onbevangen lichamelijkheid en instinct.
Hij liep met een lampje op straat door Athene en riep: ‘Ik zoek een mens!’ Hij deed wel meer op straat, masturberen bijvoorbeeld.
Zo leefde Diogenes als een straathond. Alles om te laten zien: dit is de mens.
Waarom breng ik hem ter sprake?
Omdat wij van hem kunnen leren. Wat dan? Dit: het basaal biologische, de schaamteloze lichamelijkheid, is het echte ‘wij’, voorbij volk, cultuur, religie of overtuiging. Diogenes beschouwde zichzelf dan ook als wereldburger.
De varkens van Vasalis
Zo’n hond als Diogenes zou je niet verwachten in de omgeving van een keurige dame als de dichteres Vasalis. Toch vind je hem daar. Hij woont zelfs in haar. Zij is een echte mevrouw uit een academisch milieu, maar in haar gedichten lijkt een Sturm und Drang te schemeren die ze ternauwernood beheerst. Wie in haar biografie (van Maaike Meijer) fragmenten uit haar dagboek en brieven leest komt de Diogenes in haar op het spoor. Bijvoorbeeld in de beschrijving van de varkens die ze vanuit de bus ziet:
‘…schaamteloos naakte varkens, die daar als hopen blote billen en borsten in de modder liggen.’
Het wroeten in de modder, het een zijn met water en aarde, je mee laten voeren in je ongebreidelde instincten. Vasalis moet dat verlangen in zich hebben gehad. Ze is er nooit toe gekomen om Diogenes helemaal toe te laten maar hij blijft zichtbaar, misschien wel het meest in haar fascinatie en liefde voor hen die zich laten gaan: de psychisch ontspoorden.
Het is in dat verband typerend dat ze innig bevriend was met Gerard Reve. Waar zij zich schaamt is Reve juist bezig zijn meest persoonlijke wanhoop en gekkigheden uit te dragen als een ware Diogenes. Hij maakt het zelfs tot kern van zijn werk. Zij herkent het maar durft er niet in mee te gaan.
Misschien behoort dat wel tot de tragische kant van haar leven.
Wat leer ik van Diogenes?
Niet iedereen hoeft een Diogenes te zijn, maar het is wijs hem in jezelf aan te kijken. Behalve zijn wereldburgerschap kunnen we namelijk nog veel van hem leren.
Om te beginnen introspectie. Telkens de vraag stellen: wat drijft me nu echt? Waar zit het beest in mezelf? En die correcte mening die ik heb, wat zit daarachter?
Masturberen op straat lijkt me geen aanrader, maar openheid over lichamelijke verlangens en bevrediging, volledige acceptatie, ja, positieve waardering, zou velen helpen om een liefdevoller seksueel zelfbeeld te ontwikkelen.
Toen Alexander de Grote hem vroeg een wens uit te spreken antwoordde Diogenes: ‘Ga uit mijn zon’. Dat zegt het precies: ga uit elkaars zon. M.a.w. laat elkaar met rust, in plaats van elkaar te willen bekeren of overtuigen.
Uit datzelfde verhaal blijkt zijn verrukkelijke lak aan autoriteit of reputatie. Zowel van vorsten en politici als – in onze tijd – van tv-persoonlijkheden en/of programma’s, schrijvers, boeken, theologen, columnisten en ander omhooggevallen volk.
Zijn radicale ontlediging voert ons in ‘de wolk van niet-weten’. Het enig zuivere uitgangspunt. Alleen vanuit het niet-weten kunnen we filosoferen en spreken over het goddelijke. Dat is de link met de mystiek.
Ten slotte: ook in de bijbel treffen we cynische profeten aan die soms smerige dingen doen op straat (Zie bv. Ezechiël 4:12). En vergeet Jezus niet, die onaangepaste, provocerende zwerver, die zich ontfermde over hoeren en honden.
Wim, bij het lezen van sommige van jouw stukjes, voel ik me gegeneerd.
Ik ben behoorlijk blij met dat brokje verstand dat mij is toebedeeld en dat ervoor zorgt dat ik sociaal acceptabel gedrag vertoon.
Dieren zijn dieren en gedragen zich naar hun aard.
Sommige mensen zijn ontaard en gedragen zich als beesten.
Dieren moorden geen soortgenoten uit. Dat doen de beesten!
Dank je Wim, ik voel me net als Louise wat gegeneerd,
maar ik proef ook een grote waarheid in je woorden, en ik wil die introspectie zeker niet uit de weg gaan..
Leerzaam… nogmaals dank.
Gonnie.
Dank voor de reacties.
Voor de goede orde: door een storing zijn er drie reacties ins Blaue hinein verdwenen. Allemaal niet zo belangrijk maar wel vervelend als je de moeite hebt genomen om te reageren.
Het gaat mij om de vraag wat de mens is. Het sociabele is natuurlijk onmisbaar maar het is een dun laagje. Niet erg maar wel voor ogen houden, lijkt me.
Gegeneerd? Dat begrijp ik. Toch zijn het allemaal menselijke handelingen die Diogenes etaleerde.
Dag Wim, helaas is de site even offline geweest. Kan gebeuren en excuus voor het ongemak.
Een mens is een dier. Dat blijkt ook uit het feit dat een mens van aaibare dieren houd, zoals ook van aaibare medemensen. Een mens kan ook ronduit een hekel aan dieren hebben, zoals ook aan zijn medemensen. Alleen een mens kan wel keuzes maken en doet dat ook volop en het gaat tussen dieren beschermen en mishandelen; tussen voor je medemens opkomen of juist vertrappen. Een mens is absoluut geen hond, een goed opgevoede hond doet niemand kwaad. Van een goed opgevoed mens durf ik dat niet te beweren. Een mens is ook geen varken die kunnen zich helemaal terecht lekker in hun hele blootje rollebollen in de modder en in de zon liggen, als wij dat doen, joost mag weten welke oer gevoelens dan wel eens zouden kunnen doorbreken: Jij vrouw pakken; ik jouw de kop inslaan, zoiets bijvoorbeeld, zie ik een varken nog niet denken, laat staan in de praktijk brengen.