‘Men zou een pleister op vele wonden willen zijn’

Het huis kijkt uit op het Museumplein. Het is een gewilde locatie, er zullen vast prachtige appartementen worden gebouwd. In de verte zie je het Rijksmuseum liggen, een schitterend uitzicht. Maar geen enkel uitzicht en geen enkel inzicht komt zonder geschiedenis.

Tussen het Rijksmuseum en het huis staan twee monumenten. Het monument voor alle omgekomen zigeuners tussen 1940 en 1945 en het monument van de vrouwen van Ravensbrück, ter nagedachtenis aan de negentigduizend vrouwen en kinderen uit het vrouwenkamp die er omkwamen en ook de vele mannen. Een vreselijk gedeelte uit onze geschiedenis.

In deze Coronatijd, nu de lente uitbreekt, moet ik denken aan een gedeelte uit haar dagboeken dat ik veel heb gelezen. Zij schrijft in die vreselijke oorlogsdagen vaak over de natuur die gewoon doorgaat en de menselijke kracht die blijft groeien. Zij schrijft ‘Mijn groei gaat even onbelemmerd door, van dag tot dag, ook met die vernietigingsmogelijkheid voor ogen’. Ook wij gaan door, genieten van de zon en de lente in deze wereld zo vol zorg en verdriet. En dat kan tegelijkertijd in een straat, in een huis en zelfs in een mens.

Wie schrijft die blijft, nooit kan haar werk verloren gaan. Maar een fysieke plek, iets onuitwisbaars op de plek waar het geschreven is, waar het leven in de oorlog geleden is, waarom is dat ook belangrijk? Waarom moet er iets fysieks zijn? Iets tastbaars anders dan boeken? Een echt huis in plaats van een monument. Omdat het dan werkelijk is in het leven van iedereen. Mensen, vrouwen, mannen en kinderen kunnen er heen gaan. Je kunt het verhaal wellicht niet zien, maar wel ontdekken. Het is misschien te vergelijken met het luisteren naar de opname van een mooi concert en het bijwonen van een uitvoering. Boeken en een tastbare plek, het is beide mooi en goed, maar anders.

Vroeger lag het monument van de vrouwen van Ravensbrück trouwens aan de andere kant van het plein, maar het moest wijken voor de uitbouw van het Van Goghmuseum. De tekst is prachtig en actueel ‘voor haar die tot het uiterste neen bleven zeggen tegen het fascisme’.  Het licht van het monument doet het niet, dat is jammer. Het is wel mooi dat het huis en het monument zo verbonden zijn. Eén van de citaten van Etty Hillesum die met mij mee gaan: ‘Men zou een pleister op vele wonden willen zijn’.

Nog even een vrouwendingetje. Het duurde bijna veertig jaar voor er een uitgever werd gevonden voor de dagboeken van Etty Hillesum. Zelfs fragmenten werden diverse malen afgewezen door verschillende uitgevers. Nu is zij bekend over de hele wereld in vele talen. Er zijn talrijke standbeelden voor mannen en vele straatnamen. Nog steeds schrijft de man geschiedenis, maar dit is een plek van een geweldig vrouw. Laten we die behouden. Onderteken daarom de petitie.