Recensie van ‘Gewoon of beperkt?’

Deze anekdote gaat over de perspectiefwisseling die dezelfde werkelijkheid opeens in een ander licht plaatst. In het boekje Gewoon of beperkt? wordt ze aangehaald (op p. 54) en fungeert ze als illustratie van wat de auteurs beweegt. Enerzijds willen ze informeren over verschillende opvattingen die er in de drie monotheïstische religies heersen ten aanzien van mensen met een beperking. Daarnaast hopen ze bij te dragen aan een beter omgaan met en aansluiten bij deze mensen (p. 12). Daarvoor helpt het om op een andere manier te kijken.

Zorgvuldig zoeken ze naar de juiste terminologie. Want elke typering draagt al gauw bij aan negatieve beeldvorming, ook al is dat vaak onbedoeld. Alsof mensen met een beperking minder zijn, minder waardevol of incompleet.

Ondertussen blijken er in de besproken opvattingen vanuit de drie religieuze tradities nog heel vaak dergelijke gedachten te leven. Met name als de handicap wordt gezien als straf op de zonde, of als teken van de gebrokenheid van de schepping, of als een door God (de Ene, Allah) gegeven beproeving.

De auteurs doen hun best zo zakelijk en neutraal mogelijk te informeren. Daar zijn ze goed in geslaagd. Ze maken duidelijk dat de drie religies bestaan uit diverse stromingen en richtingen. Er is niet zoiets als hét jodendom, net zo min als hét christendom of dé islam bestaat. In ieder geval is er een onderscheid tussen orthodoxe en meer liberale opvattingen. Dat zorgt voor een verschillend perspectief op de omgang met mensen met een beperking.

Doordat ze ervaringsdeskundigen aan het woord laten, mensen met een beperking maar ook voorgangers en hulpverleners, bevat dit boekje veel informatie en is het een echte hulp voor wie in zijn of haar eigen (zorg)praktijk hier mee te maken heeft. Het is helder geschreven en biedt een evenwichtige benadering van de drie religies.

Een gemeenschappelijk kenmerk in alle drie religies is, dat er sprake is van compassie met mensen met een handicap (p. 86). Hier ligt wellicht een basis om te komen tot een houding van inclusie (insluiting) in plaats van buitensluiting. Maar om dat te bereiken is er nog wel het nodige interne huiswerk te doen. Want al te vaak nog worden mensen met een handicap buitengesloten, letterlijk, of uitgesloten van religieus leiderschap of van volledige participatie. Te vaak wordt hun handicap gezien als straf. Soms is zelfs in de houding van compassie, een bepaalde neerbuigendheid te proeven, die mensen onnodig stigmatiseert en kleinhoudt (p. 87).

De auteurs onderstrepen ten slotte het belang van een andere visie op de mens, die kan ontstaan uit de reflectie op deze thematiek. “Inzichten uit de verschillende religieuze tradities kunnen ons helpen een antropologische visie te ontwikkelen die uitgaat van de gelijkwaardigheid van alle mensen: niet óndanks hun handicap, maar op grond van hun mens- en medeschepsel-zijn en hun bijdrage aan het leven op grond van kwaliteiten” (p. 95). Ieder mens heeft andere mensen nodig. Dat is geen handicap of beperking, maar goed beschouwd een zegen. We zijn op elkaar aangewezen.

Gewoon of beperkt? is een evenwichtig en zorgvuldig boekje, dat in alle beknoptheid veel goede informatie biedt en de aanzet levert om op een verbindende manier met elkaar om te gaan.