Afgelopen vrijdag kwamen in Eindhoven honderden mensen bijeen voor de manifestatie ‘1000 stemmen’, georganiseerd door vereniging Mariënburg en Ekklesia Amsterdam. Gisteren plaatsten we op Nieuwwij.nl een inmiddels veel gelezen verslag. Vandaag de tekst van de bijdrage die dag van Henk Baars, oud-voorzitter van Mariënburg.
Door: Henk Baars
“Als christenen zijn we aandeelhouders van een samenleving met bijna onoverzienbare problemen, dichtbij en veraf; hier dichtbij: de onrechtvaardige verdeling van werk of geen werk; de onmacht en de woede over de wedloop met wapens; het primaat van de angst en wantrouwen inzake politieke machten en krachten; veraf en dichtbij: de groeiende kloof tussen rijk en arm; de honger en de pijn van mensen; de misdaad van het racisme en seksisme; het geweld van marteling en uitbuiting.”
We schrijven 8 mei 1985 en het is een citaat uit de Intentieverklaring die toen op dat Malieveld in Den Haag werd voorgelezen aan 12.000 mensen. Er lijkt niets veranderd. Toch wel: de armoede is alleen maar toegenomen en vluchtelingen en ongedocumenteerden waren nog niet zo in beeld. In mijn stad Den Haag alleen al 24.000 kinderen die op of onder het bestaansminimum leven, en het wantrouwen in de politiek is zo mogelijk nog groter dan in de tachtiger jaren. We hadden het grote schandaal van het seksueel misbruik in de RK-kerk toen nog niet eens in de gaten en het racisme is veel dieper geworteld dan we met z’n allen denken.
Ik arriveerde die achtste mei, dat later de naam van de beweging zou worden, heel vroeg op het Malieveld en had die nacht bijna niet geslapen. Onze zo geliefde Wies Stael-Merx had de dag daarvoor haar eerste persconferentie gegeven, er waren die dagen wel 160 geïnteresseerde journalisten op af gekomen. En Hedwig Wasser zou later die dagen de wereldpers halen. Men wilde het opstandige Nederland wel zien acteren tijdens het pauselijk bezoek. Ik was nog jong en coördineerde zoiets voor het eerst, met heel veel hulp natuurlijk. Voor mij persoonlijk was het een doorbraak. Die kerk kon wat voorstellen, er waren dingen mogelijk, ook maatschappelijk. Dat had en heeft mijn grote interesse.
Theo Salemink, een van de toenmalige adviseurs, kwam nog niet lang geleden tot de conclusie dat de Acht Mei Beweging ten diepste vooral te kenmerken is geweest als een maatschappelijke beweging. Uit toenmalig onderzoek bleek dat de bezoekers van de manifestaties vooral CDA en GroenLinks stemden. Aan de basis kon dat blijkbaar heel goed samengaan. We hadden ook tijdens de manifestaties alles in huis: politiek, cultureel, religieus… we probeerden alles uit wat in ons opkwam. Hoezo polarisatie, wat een typisch woord voor die periode was. Ik ben de bisschoppen nog altijd dankbaar dat ze zo ongelofelijk op de rem zijn gaan staan, want daardoor bloeide de beweging tegen de verdrukking in en konden vele katholieken zich bevrijden en verzelfstandigen in hun denken en doen. Het was wat mij betreft veel minder leuk geweest als ze met alles waren meegegaan. Maar, het moet gezegd, ze waren toentertijd wel erg dom natuurlijk. Maar we bereikten op het terrein van vrouwen in het ambt en homoseksualiteit niets. Nog steeds niet. God, wat is dat toch hardnekkig.
Stellen we nu met z’n allen (en ik bedoel alle christenen in Nederland) nog wat voor? Slaan we maatschappelijk nog een deuk in een pakkie boter? Dat is niet eenvoudig, want de boter van de Nederlandse samenleving is wel heel vloeibaar geworden. Natuurlijk, er zijn soms dappere verklaringen van de Raad van Kerken, maar hoort iemand die nog? We zeggen veel dingen in preken over vluchtelingen en armoede, maar dat blijft nogal vaak binnen de kerkmuren. Maar het ontbreekt vooral aan durf en vertrouwen in je mensen. Ik bedoel: als je met de beschikbare financiën durft te investeren in maatschappelijke projecten, dan dwing je respect en geloof af. Ik noem maar eens een paar dingen. We hadden allang een alternatieve woningbouwcorporatie moeten opzetten in tegenstelling tot de corporaties die puur kapitalistisch zijn gaan opereren. En waarom kopen we geen huizen voor vluchtelingen? Waarom niet elke kerk die dichtgaat ombouwen tot woningen voor hen? Als je dat durft, komt het geld vanzelf naar je toe. Onze kerkjes overeind houden met steeds minder geld is niet de opdracht die we hebben, we moeten fors investeren in plekken waar diaconie en liturgie gezusterlijk tezamen gaan. Je kunt, bij wijze van spreken, beter je kerk sluiten als je vindt dat je geen plek hebt voor een voedselbank. En dat is niet omdat de Paus dat misschien ook wel vindt, nee we moeten het zelf vinden.
Ik mis vooral het verzet tegen het gebral van opkomend populisme. Wat is het creëren van een fake waarheid, waar iedereen slachtoffer van gaat worden. Vooral de armen en zwakken, want zo gaat het altijd in de geschiedenis. De leiders, de intelligentsia van de islam, van de hindoes en vele andere geestelijke stromingen horen aan onze kant te staan. Want we kunnen ons volstrekt niet meer veroorloven dat alleen vanuit ons eigen kerkje te doen. Daar moeten we alle moeite voor nemen. Maar ook de leiders van allerlei soorten burgerinitiatieven horen aan onze kant te staan. Omarm ze en zet gezamenlijk maatschappelijke projecten op en doe alle concessies aan elkaar die daarvoor nodig zijn. Het enige dat er op zit is dat je elkaar ziet in wie je bent en wat je wil. Echt zien. Het is de enige uitweg. Al het andere is veel minder belangrijk.
En tot slot. Het gros van de media beschouwt een gelovige als een zeldzame soort. Daarmee missen ze volstrekt de boot. In de Schilderswijk in Den Haag is de onderlinge samenhang juist de religie zelf. Iedereen is daar gelovig. De diepste motivaties om maatschappelijk actief te zijn komen daaruit voort en het wordt helaas maar zelden gezien en verstaan. Actie dus, daar ben ik nu eenmaal van, zo gezamenlijk mogelijk.
Dus, Adam en Eva, trek je kleren uit en begin opnieuw.
Henk Baars is oud-voorzitter van vereniging Mariënburg
