Jeugdcentrum Argan organiseerde op 13 oktober 2013 een debat over de toekomst van de islam in Nederland, als alternatief voor het De Baliedebat over hetzelfde thema waar veel ophef over was omdat moslima’s aparte zitplaatsen vroegen en ook kregen. Dat laatste leidde tot een landelijk relletje. Bij Argan zaten mannen en vrouwen, christenen, joden en moslims kriskras door elkaar. Een verademing.

Door: Jan Jaap de Ruiter

De EO-islam
Wat mij betreft was een van de hoogtepunten van de avond dat panellid Yassin el Forkani verklaarde dat de moslims in dit land zich wat hem betreft voorlopig niet meer of in elk geval veel minder bezig zouden moeten houden met het gedoe rond regelgeving binnen de islam. Het zou veeleer moeten gaan om de vraag hoe je je leven als moslim vorm geeft in de Nederlandse samenleving. Mijn hart sprong op van blijdschap. Immers, vragen of de rituele wassing geldig is als je nagels gelakt zijn, staan ver af van die hele andere maatschappelijke realiteit, die de moslim niet confronteert met de vraag of zijn of haar rituele wassing wel geldt, maar of zijn of haar moslim-zijn in de eerste plaats geen gevaar is. De angst voor de islam in het Westen en dus ook in Nederland is nog veel te groot en de moslim doet er daarom goed aan het debat met de omgeving aan te gaan en als een soort van getuige van die vredelievende islam te laten zien dat moslims ook maar mensen zijn.

El Forkani predikte een bijna EO-achtige versie van de islam en ik vond dat erg verfrissend. En dat was ook de reden dat ik me hogelijk verbaasde over de stelligheid waarmee Bart Schut, journalist en medepannellid, meerdere keren verklaarde dat er geen Nederislam bestond en dat die er voorlopig ook niet zat aan te komen. Ik vind juist het tegendeel. Juist omdat El Forkani de EO-islam propageerde en meer dan eens zei dat de individuele beleving van de islam zo belangrijk was, waren voor mij het mene tekels van de Nederislam. Toen daarna een gepensioneerde dominee uit het publiek zijn beklag deed over de interne verdeeldheid onder de moslims en dat imam A nooit overleg had met imam B die misschien maar 500 meter verderop een andere moskee bestierde, bevestigde hij het bestaan van die Nederislam. Immers, christelijk Nederland is ook hopeloos verdeeld en zijn er in het verleden geen schisma’s geweest over de vraag of de slang nu wel of niet daadwerkelijk tot Eva sprak?

Vrouwen de handen schudden
Neemt niet weg dat het debat, dat strak en creatief werd geleid door Martijn de Greve, op een gegeven moment toch weer ging over de eeuwige vraag over het al of niet handen schudden van vrouwen (waarbij El Forkani zijn eigen handen ten hemel hief: niet weer!) en er al te veel tijd aan besteed werd. Ik droeg de jonge vragensteller, een naar eigen zeggen mand die trots op zijn islam is, over dit onderwerp een oplossing aan. Is de islam in Nederland een Nederislam, dan kent ook zij het dilemma van de dominee en de koopman. Wie was en is een Nederlander in de eerste plaats? De geschiedenis bewijst ons dat we eerst koopmannen zijn (de materiële baat) en daarna dominee (de geestelijke baat). Mijn advies aan de jongen was vrouwen wel degelijk de handen te schudden (zeker als het om sollicitaties gaat of functies waar je representatief moet zijn), en mocht hij zich schuldig voelen ten opzichte van God, zo voegde ik hem toe, laat hem dan bedenken dat de verwijzingen in de Koran naar God als barmhartige en vergevende, ontelbaar zijn: Allah vergeeft graag. Een pragmatische Hollandse oplossing wat mij betreft.

Orthodoxie noodzakelijk
We konden als panel niet om de vraag naar de orthodoxie en de kernregels van de islam heen en ik was dan ook blij verrast met de vaststelling van PvdA Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch dat orthodoxie in een geloof altijd nodig is. Zonder krachtige regelgeving namelijk geen religie. En orthodoxie wegdrukken is geen optie. En hij heeft gelijk. Alle religies in Nederland kennen zeer liberale vleugels en zeer orthodoxe. Die hebben elkaar op de een of andere manier nodig. Bovendien is het dan voor iedereen duidelijk wat er binnen een bepaalde religie gebeurt en kan vastgesteld worden dat er onder gelovigen een enorme bandbreedte aan vrijheid is: dat de gelovige soep nooit zo heet wordt gegeten als de orthodoxen hem opdienen.

De zwarte wolk
De teneur aan het einde van het debat was evenwel somber. Meerdere malen bracht ik te berde dat het discussiëren over hoe moslims hun leven vorm geven in Nederland en hoe ze onderling antwoorden proberen te geven op vragen over netelige kwesties als de positie van de vrouw en homo’s, een goede zaak is. Maar dit alles wordt wel overschaduwd door een almaar donkerder wordende wolk van islamafkeer en zelfs –haat, niet alleen in Nederland maar in heel Europa en de westerse wereld. En dat daarom de integratie die gestaag voortgaat bedreigd wordt door een islamvijandig discours, waar we nog heel wat mee te stellen zullen hebben.

De zaal en journalist Schut zuchtten: komen de debatten over integratie die al zo vele jaren duren dan nooit tot een einde? Het antwoord is nee. Dat debat gaat immer door. Democratie moet namelijk altijd bevochten worden, zo insisteerde ook Kamerlid Marcouch. De integratie van nieuwe groepen in een samenleving gaat niet geruisloos. Dus over tien jaar zitten we nog te debatteren en over twintig jaar ook. Maar, en dat is weer een positieve overweging, zolang er gepraat wordt is het goed, want het alternatief is het schrikbeeld van de toepassing van het inktzwarte islamdiscours: een politiek van uitsluiting bij uitstek.

Jan Jaap de Ruiter is arabist aan Tilburg University. Voor meer informatie: www.janjaapderuiter.eu.

Al 5 reacties — praat mee.