“Een bekend bon mot is dat wie niet langer in God gelooft niet zozeer nergens meer in gelooft, maar overal in gelooft. Dat is wat ik om me heen zie gebeuren. Wij (ik richt me maar even tot de lezer van deze site die zichzelf tot ‘het nieuwe wij’ rekent) nemen steeds meer afstand van het geloof in een persoonlijke god. Zoals Nietzsche al schreef is hij verdampt tot het niets: het nihilisme staat voor de deur als de meest ongenode van alle gasten. Maar voor de laatste mens is de dood van God geen enkel probleem: het biedt nu volop ruimte om te geloven in waar we zelf in willen geloven! We worden niet spiritueel steeds leger, we worden steeds voller! We kunnen op maat ons eigen bric-a-brac geloof samenstellen. We beginnen met een basisbouillon van vrijzinnig christelijk geloof. We voegen daaraan toe: een vleugje mystiek, een snufje niet-westerse specerij, misschien wat ook wat meer gepeperde kruiden zoals Nietzsche of Freud – en smullen maar van onze zelfgemaakte chicken soup for the soul!
Het boeddhisme heeft een heel aparte eigenschap: het is over het algemeen niet zozeer een orthodoxie (waar het gaat om de juiste opvatting) maar een orthopraxie (waar het gaat om de juiste beoefening). Waar je in gelooft maakt volgens het boeddhisme niet echt uit – zolang je maar mediteert, bidt, rituelen beoefent, of je wijdt aan andere vormen van religieuze beoefening. “Voor een boeddhist gaat het niet om superioriteit of inferioriteit van opvatting”, schrijft de Japanse zenmeester Dogen (1200-1253), “maar om authenticiteit of inauthenticiteit van beoefening”.
De boeddhistische opvatting van de leegte betekent dan ook niet dat alles leeg is, zoals soms wel eens abusievelijk wordt gedacht, maar dat alle opvattingen nonsens zijn, en verlichting in de weg staan. Meister Eckhart schrijft iets soortgelijks wanneer hij stelt dat alleen in een leeg en ontvankelijk gemoed de geboorte van God in de ziel telkens weer aan het licht kan komen.
Ik zou daarom iedereen willen toeroepen: word alsjeblieft wat leger! Vul je hoofd niet met al die opvattingen over waar het leven om gaat. Ga eens op een kussen zitten en hou je mond voor een tijdje. Dan wordt het gekwetter en getwitter in je hoofd vanzelf wat minder. En begin dan maar meteen met de opvattingen die je zojuist in dit stukje hebt gelezen…”
Is wel heel erg modern: over waarheid mogen we niet meer praten, wel over stil worden, leeg worden. Wat dat betreft ben ik het eens met de stelling. Zeker boeddhistische spiritualiteit is leeg, hol… Het is erg gevaarlijk als we niet meer mogen debatteren en twijfelen over waar we mee bezig zijn.
Wat ik nooit heb begrepen: waarom moeten mensen gaan mediteren? Natuurlijk word je daar rustiger van in je hoofd, maar waarom moet je daar je hele leven naar inrichten?
@André: wat is de bron van die quote?
Het is maar hoe je er tegen aan kijkt. Volgens mij zegt juist het boeddhisme dat het uit maakt waar je in gelooft. Wat je gelooft en wat de vooronderstellingen zijn waarmee je in het leven staat maakt hoe je het leven beoordeelt. Of je geluk ervaart of ongeluk.
Mediteren is geen must, maar een zinvolle methode om dichter bij je ervaring te zijn, en daardoor meer te reageren op wat er in de ervaring gegeven is en wat minder te reageren vanuit je persoonlijke invulling van wat gegeven is.
En in die zin is er in het boeddhisme dan inderdaad erg veel ruimte om te geloven wat je wilt.
Over welk boeddhisme hebben we het?
@robert:Ja, het maakt uit wat je gelooft, en sommige opvattingen zijn ook ‘beter’ (of heilzamer) dan andere opvattingen. Maar geen enkele opvatting is in uiteindelijke zin waar.
@jon: de Dogen-quote komt uit het hoofdstuk “Bendowa” van zijn Shobogenzo0-boek.
@john willemsens: vooral het mahayana boeddhisme legt erg de nadruk op prajnaparamita (de wijsheid voorbij gewone, discursieve wijsheid) en de relativiteit van alle opvattingen. Maar ook in het oudste boeddhisme is beoefening (het gaan van het pad) belangrijker dan waar je in gelooft.